Z. T. Rajamurodov, B. M. Bozorov, A. I. Rajabov, D. G‘. Hayitov

8.4. Qalqonsimon bezoldi bezlari

Odamlarda ikki juft qalqonsimon bezoldi bezchalari mavjud. Ular qalqonsimon bezning orti yuzasida, ko’pchilik hollarda uning to’qimalarida joylashgan. Har bir bezning o’lchami 1-2 mm dan ortiq bo’lmaydi, ularning umumiy massasi esa –0,1-0,13 g.ni tashkil etadi va ular paratgormon ishlab chiqadi, hamda u organizmda Ca va P almashinuvini boshqaradi.

Qalqonsimon bezoldi bezchalarining gipofunksiyasida qon tarkibidagi Ca miqdorini kamayishi yuz beradi, bu esa oyoq, qo’l, gavda va yuz muskullari tomirlarini tortishishini – tetaniyani chaqiradi, bu hodisa qon tarkibidagi Ca ni miqdori kamayishi demak, sitoplazma hujayralarida ham kamayishi bilan bog’liq bo’lgan asab muskul to’qimalarining qo’zg’aluvchanligini ortishi hisobga yuz beradi. Ushbu bezlar gormonlari yetishmaganda suyaklar ancha mo’rt bo’lib qoladi, singan suyaklarning bitishi qiyinlashadi, tishlar juda yengil sinadi. Organizmga kalsiy xlor tuzini kiritilishi, kasallardagi tomirlar tortishini to’xtatadi, gormonni kiritilishi esa kasallikni kechishini yengillashtiradi.

Qalqonsimon bezoldi bezchalarini gormonal funksiyasi yetishmasligiga bolalar va emizikli onalar juda sezuvchan bo’ladi. Bu tushunarli, chunki, bu davrda organizmning kalsiyga bo’lgan talabi juda yuqori bo’ladi.

Qalqonsimon bezoldi bezchalarining giperfunksiyasida suyaklarning dekalsinasiyasi yuz beradi: suyaklar sinuvchan bo’lib qoladi, yengil deformasiyalanadi, qiyshiq bo’lib qoladi.

Buyraklar to’qimalarida, yurakni qon tomirlarida, yurak muskullarida, oshqozon shilliq po’stlog’ida va bronxiolalarda kalsiy tuzlarining yig’ilishi yuz beradi.