Z. T. Rajamurodov, B. M. Bozorov, A. I. Rajabov, D. G‘. Hayitov

Oliy asab faoliyatini o’rganish usullari.

I.P.Pavlov fistula qo’yish usuli yordamida ovqat hazmlovchi bezlar funksiyasini o’rganishda so’lak bezi yo’lidan tashqariga so’lak faqatgina itning og’iz bo’shlig’iga oziqa tushgandagina emas, balki uning ko’rinishi, hidi, xizmatchini oyoq tovushlariga, idishlarni tovushiga ham so’lak ajralishini kuzatdi.

I.P.Pavlov bu hodisani tushuntirib berdi va uni shartli refleks deb atadi.

Shartli reflekslar usuli yordamida I.P.Pavlov bosh miya katta yarim sharlari po’stlog’i va unga yaqin yotuvchi po’stloq osti tuzilmalari, bosh miya po’stlog’idagi irradiasiya va konsentrasiya hodisalarini, miyaning analitik va sintetik faoliyatlarini o’rgandi. Aynan shartli reflekslar usuli I.P.Pavlovga oliy asab faoliyati haqidagi ta’limotni yaratish imkonini berdi. N.I.Krasnogorskiy bolalarda oliy asab faoliyatini o’rganish uchun ularda qo’ng’iroqchaning tovushiga shartli refleks hosil qildi. Qo’ng’iroqcha tovushi shartli qo’zg’atuvchi vazifasini o’tadi. Mustahkamlovchi bo’lib esa, sut ichirish xizmat qildi. Bu paytdagi so’lakni yig’ib olish uchun metall kapsula-surg’ich ishlab chiqildi. Sulak yig’uvchi kapsula, og’izning shilliq pardasiga shunday yopishtiriladiki, uning markaziga so’lak bezining so’lak chiqaruvchi yo’li to’g’rilab qo’yiladi va u orqali so’lak og’iz bo’shlig’iga tushmay, kapsulaga, undan esa rezina naycha orqali tashqaridagi probirka yoki stakanchaga tushadi.