Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

2.2.  Tasdiqlovchi va  shakllantiruvchi tadqiqot  strategiyalari

Psixologik-pedagogik  tadqiqot  vazifalarini  bajaradigan  ta ­

biiy  eksperiment  psixologik-pedagogik  eksperiment  deb  ataladi. 

Har xil yosh bosqichlarida o‘quvchilarning bilish  imkoniyatlarini 

o‘rganishda,  o‘quvch i  shaxsini  shakllantirishning  konkret  yolla- 

rini aniqlashda uning roli benihoya kattadir.  Psixologik-pedagogik 

eksperiment  uch  qismdan  iborat.  Aniqlovchi,  shakllantiruvchi, 

nazorat  eksperimentlari.  Aniqlovchi  (tasdiqlovchi)  eksperiment- 

da  sinaluvchilardagi  biror  psixik jarayonning  rivojlanish  daraja- 

si  aniqlanadi.  Masalan,  boladagi  xotiraning  rivojlanish  daraja- 

si  «Meyli»  testi yordamida  aniqlanishi  mumkin.  Shakllantiruvchi 

eksperimentda  aniqlangan  psixik  jarayon  me’yordan  orqada

26

---

bo‘lsa, uni rivojlantirish bo‘yicha maxsus mashg‘ulotlar o‘tkazila- 

di.  Misolga  qaytsak,  xotirani  rivojlantirish  bo‘yicha  mashg‘ulot- 

lar  o‘tkaziladi.  Nazorat  tajribalarida  shakllantiruvchi  ta’sirning 

samaradorligini  aniqlash  uchun  diagnostik  metod  yana  bir  mar­

ta  takroran  o‘tkaziladi.  «Meyli»  testi  yana  bir  bora  o‘tkazilib, 

maxsus  matematik-statistik  metodlar yordamida shakllantiruvchi 

ta’sirning  samaradorligi  aniqlanadi.