Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

1  Бодалев  А Л . 

О  феномене  “акме”  и  некоторых  закономерностуах 

его  формированиуа  и  развитиуа.//  Мир  психологии  и  психологиуа  в 

мире. 1995.№  3.C.113-119.

417

---

—  Ijtimoiy  mikroomillar  (maktab,  oila,  ta’lim  muassasalari, 

ishlab  chiqarish  jamoasi,  oilaning  boshqa  a’zolarining,  o‘qituv- 

chilar,  muloqot  doirasining ta’siri);

-   0 ‘z-o‘zidan rivojlanish omili,  shaxsning  o‘z ustida ishlashi, 

ichki dunyosining uzluksiz faolligi.

18.5.  Yetuklik davrining  inqirozlari

G ‘arb psixologiyasida yetuklik davridagi inqirozlarni o‘rganish 

bu yosh davridagi rivojlanishni tahlil qilishning asosiy yondashu- 

vlaridan  biridir1.  Ko‘proq  shaxsiy  o‘sishlar  ro‘y  beradigan  yosh 

davrlarini  ajratish  mumkin:  20  yoshlar  atrofida,  30  yoshlar  atro- 

fida  (28—34),  40—45,  55—60 yoshlarda va  nihoyat keksalik davri­

da.  Yetuklik davrida  inqirozlarning kechishi,  davomiyligi shaxsiy 

hayotdagi sharoitlarga bog‘liqdir.  Bu yosh davrida rivojlanishning 

harakatlantiruvchi  kuchi  o‘sishga va  o‘z-o‘zini takomillashtirish- 

ga  ichki  intilish  hisoblanadi.  Inqirozni  keskinlashtiradigan  sha- 

roitlar sirasiga sog‘liqning to‘satdan o'zgarishi (kutilmagan kasal- 

lik,  uzoq  kasallanish,  garmonal  o‘zgarishlar),  ijtimoiy  va  siyosiy 

hodisalar,  talablarning,  sharoitning  va  ijtimoiy  kutilmalarning 

o‘zgarishi  va  b.)  kirishi  mumkin.  Kritik  davrning  kechishi  turli 

shakllarda namoyon bolishi mumkin.  Bu davrning «inqirozliligi» 

haqidagi tasavvurga barcha tadqiqotchilar ham qo‘shilmaydilar.

Inson  hayotining  «ikkinchi  yarmiga»  K.Yung  ham  juda 

qiziqqan.  Hayotning  o‘rtasini  u  «ruhning  chuqur  va  qiziqarli 

o‘zgarishlari»  ro‘y beradigan kritik davr sifatida qaragan2.  Yetuk­

lik  davrida  inson  ichki  o‘z-o‘zini  anglashi,  K.Yungning  ta’bi- 

ri  bilan  aytganda  «individualizatsiyani»  amalga  oshirishi  zarur. 

Hayotining  ikkinchi  yarmida  inson  shaxs  turli  elementlarining 

muvozanati  va  integratsiyasi  yordamida  o‘z  shaxsining  yuksak 

rivojlanishiga erishishi mumkin.  K.Yungning fikricha,  shaxsining 

yuksak darajasiga hamma ham erishmaydi.