Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

Embrion  bosqichi  (3 -8  hafta)

Bu  ona  qornida  rivojlanishning  yangi  embrional  davri  odat­

da  murtak  hosil  bolgandan  keyin  uchinchi  haftadan  boshlanib, 

sakkizinchi  haftaning  oxirigacha  davom  etadi.  Bu  vaqt  davomi­

da tana tuzilishi va ichki organlar rivojlanadi.  Davr boshida  em- 

brionda  uch  qavat  hujayralar  tiklanadi.  Tashqi  qavatda  ektoder- 

madon  sochlar,  terining  tashqi  qavati va  nerv  tizimi  rivojlanadi. 

0

‘rta qavatda mezodermadon,  muskullar,  suyaklar va qon tomir- 

lari tizimi  hosil boladi.  Ichki  qavatda yoki  endodermadon  ovqat 

hazm  qilish  tizimi va  o‘pkalar  rivojlanadi.  Uch  haftalik  embrion 

bilan  sakkiz  haftalik  embrion  solishtirilganda  uning  ko‘rinishi- 

da  sezilarli  o‘zgarishlarni  ko‘rishimiz  mumkin.  3  haftalik embri­

on uzunligi  2  millimetrdan  oshmaydi.  Hujayralarning  darajalar- 

ga bolinishi boshlanib,  organizm ko‘proq salamandrani  eslatadi. 

0

‘sish  va  rivojlanish  tezlik  bilan  amalga  oshadi,  8  haftalik  em- 

brionda ko‘zlar,  og‘iz,  qo‘1 va oyoqlarni ko‘rish mumkin,  miya va 

nerv tizimi ham juda tez rivojlanadi,  embrion yuragi bir oy avval 

o‘z  faoliyatini  boshlab  yuborgan boladi.  Embrionda  odamga xos 

organlar u yoki bu  shaklda mavjud boladi,  lekin uning olcham- 

lari onaga  sezilarli  darajada bolmaydi.

207

---

Embrionga amnion suyuqligi bilan to‘lgan amnion qobig‘i joy- 

lashadi.  Amnion  qobig‘i  embrionni  himoya  qilib,  doimiy  haro- 

ratini  ta’minlab  turadi.  Embrion  ona  bilan  ikki  tizimcha  orqali 

bog‘langan. Kindik tizimchasi embrionni yo'ldosh bilan bog‘lovchi 

qon tomirlaridan iborat. Yo‘ldoshga qon tomirlar kindik tizimcha­

si  orqali  onaning  qon  tomirlarigacha  yetib  boradi,  lekin bevosita 

ular  bilan  birlashmaydi.  Qon  kindik  qon  tomirlarining  barmoq- 

simon  o‘simtalari  —  qilchalar  orqali  oqadi.  Qilchalar  ona  qon 

tomirlariga  bevosita  yaqin joylashgan,  bu  vitaminlarning  o‘tishi, 

shuningdek,  ona  qoniga  almashinuv  mahsulotlarining  diffuziya 

mexanizmi  hisobiga  ajralish  imkonini  beradi.  Tana  qismlari  va 

organizm tizimlari  embrional  davrda  shakllanadi va  homila bos- 

qichida  o‘z  vazifalarini  samarali  bajara  boshlaydi.  Tana  qismlari 

va  ichki  organlar hosil  bo‘lishi bilan  ona  qornida  rivojlanishning 

ikkinchi muhim bosqichi nihoyasiga yetadi.  Organlarning  o‘z va­

zifasini bajara boshlashi navbatdagi oxirgi bosqichga to‘g‘ri  keladi.

Homila  bosqichi  oxirgi  va  eng  uzoq  davom  etadigan  bosqich 

bo‘lib,  to‘qqizinchi haftasidan boshlab,  tug‘ruq bilan tugallanadi. 

Bu vaqtda homilaning tana o‘lchamlari kattalashadi va organizm 

tizimlari faoliyat yurita boshlaydi. 4 oylikdan homilaning og‘irligi 

113,4  grammdan  226,8  grammgacha yetadi.  Oxirgi  5  oyda homi­

laning  og‘irligi  1984,5  grammdan  2268  grammgacha  o‘lchamlari 

kattalashib borishini  ko‘rish  mumkin.