Z. T. Nishanova, G. K. Alimova

TAFAKKURNIDIAGNOSTIKA QILISH METODLARI

«Ob'ektIarning o‘xshashligi va farqini aniqlash, sababini tushuntiirish, tushunchalarni ta'riflash» metodikasi

Biz tushunchani ta'riflash, sabablarini izohlash, predmetlaming o‘xshashlik va farqini aniqlash kabi tafakkur jarayonlarini baholash orqali bolaning aqliy rivojlanish darajasini o‘rganishimiz mumkin.

Bu tafakkur jarayonlari bolaning quyidagi savollarga to‘g‘ri javob berishiga qarab aniqlanatfi.

1. 
   Bu hayvonlaming qaysi biri katta? Otmi it?
   
2. 
   Ertalab odamlar nonushta qiladi. Kunduzi va kechqurun ovqatlanganda-chi? (To‘g‘ri javob: Tushlik va kechki ovqat)
   
3. 
   Kunduzi ko‘chada yorug‘, kechqurun-chi? (To‘g‘ri javob - qorong‘i).
   
4. 
   Osmon ko‘m-ko‘k, o‘tlar-chi? (To‘g‘ri javob: yashil rangda).
   
5. 
   Gilos, nok, olxo‘ri va olma - bu ... (To‘g‘ri clavom ettirish - mevalar).
   
6. 
   Poezd o‘tayotganda nega shlagbaum tushiriladi‘^>
   
7. 
   Toshkent, Xiva, Samarqand - nima? (To‘g‘ri javob -shaharlar).
   
8. 
   Soat necha bo‘ldi? (Bolaga soatni ko‘rsatib, vaqtni aytib berish so‘raladi) (To‘g‘ri javob: soat millari ko‘rsatgan vaqt).
   
9. 
   Sigiming kichigini buzoq deyiladi. Kichik it va qo‘yni nima deyiladi? (To‘g‘ri javob: kuchuk va qo‘zi).
   

10. 
    It ko‘proq nimaga o‘xshaydi? Mushukkami tovuqqa? Javob ber va tushuntirib ber, nima uchun shunday deb o‘ylaysan?
    
11. 
    Avtomobilga tormoz nima uchun kerak? (Kerak bo‘lganda avtomobil tezligini pasaytirishni ko‘rsatuvchi biror-bir javob to‘g‘ri deb topiladi).
    

-181 -

10. 
    Bolta va arra bir-biriga qay jihatdan o‘xshash? (Bajariladigan ishlami ko‘rsatuvchi javob to‘g‘ri).
    
11. 
    Ohnaxon bilan mushuk orasida qanday o‘xshashlik bor? (Kamida ikkita o‘xshash belgilami to'g'ri ko‘rsatilgan javob to‘g‘ri. Masalan, bular - hayvonlar daraxtga chiqa oladilar, qalin yung bilan qoplanganligi, dumi va to‘rtta oyog‘i borligidir).
    
12. 
    Mix, vint, shnxup bir-biridan nimasi bilan farq qiladi? (To‘g‘ri javob - mixning yuzasi tekis, vint va shump burama kertikli; mix bolg‘a bilan uriladi, vint va shump buraladi; shump konus shaklida, vint va mix yumaloqdir).
    
13. 
    Futbol, uzunlikka va balandlikka sakrash, termis, suzish nima? (To‘g‘ri javob - bular sport turlari, jismoniy mashqlar tuii).
    
14. 
    Transportning qanday turlarini bilasiz?
    

(transport vositasining kamida ikki turini aytishi kerak).

10. 
    Yoshlar katta odamdan qanday farqlanadi? (Javobda keksalar bilan yoshlar ortasidagi kamida ikkita firq sanaladi).
    
11. 
    Nima uchun odamlar jismoniy tarbiya va sport bilan shug‘ullanadi? (Quyidagi javoblar to‘g‘ri deb topilishi mumkin - o‘zining salomatligini saqlab turish, kuchli boiish, qaddi-qomati kelishgan boTishi, chiroyli boTish, sportda muvaffaqiyat qozonish va musobaqalarda yutish uchun).
    
12. 
    Nima uchun. ishlamaslik yomon deyiladi? (To‘g‘ri javob varianthiri - chunki hamma odamlar ishlashlari kerak. negaki, yaxshi yashab boTmaydi; chunki bu odam o‘miga boshqalar ishlashi kerak boTadi; ishlamasa, kerakli narsalami sotib ololmaydi; oziq-ovqat, turar joy va boshqalar)
    
13. 
    Nima uchun konvertga marka yopishtiriladi?
    

(To‘g‘ri javob - pochta orqali jo‘natilayotgan xabarlar uchun toTanadigan haq)

Nadjalami qayta ishlash

tlar bir to‘g‘ri javob uchun 0.5 ball beriladi, bola to‘plashi mumkin boTgan yuqori ballar 10 ga teng boTadi.

Izoh. Bolaning mustaqil fikr yuiitib, savolning mohiyatiga mos keladigan fikri ko‘rsatilgan javobda boTmasa ham to‘g‘ri. hisoblanadi.

Yuqoridagi metodika maktabga kirayotgan bolaning so‘z- mantiqiv fikr yuritish qobiliyatini psixologik tashxis qilish Uchun qo‘llaniladi. Bu metodika yuqorida aytilgan aqliy, xulosa chiqara olish qobiliyatidan tashqari bolaning aqliy fikrlay olish faoliyati to‘g‘risida ham ozmi-ko‘pmi xulosa qilish imkonini beradi.


- 182 -





Tekshiruvchida bola javobining to‘g‘riligiga ishonch noto‘g‘ri deb xulosa chiqarish uchun asos boTmasa, u holda bunday javobga 0,5 ball beriladi.

Bolaning javobini to‘g‘ri noto‘g‘ri deb baholaslidan awal bola savolni to‘g‘ri tushungfinligiga ishonch hosil qilmoq kerak. Masalan: hamma bolalar ham shlagbaum nimaligini bilavermaydi va bu savolning ma'nosini anglab eta olmaydilar.

Ba'zan

Rivojlanish darajasi haqida xulosa:

10. 
    ball -judayuqori 8-9 ball - yuqori 4-7 ball - o‘rtacha 2-3 ball - quyi 0-1 ball - juda past
    

Shumday qilib, ushbu bobda biz o‘quv faoliyati va uning o‘ziga xos tomonlai i, bog‘cha yoshidagi bolalarda irodaviy faoliyatlami tarkib topishi, maktabga psixologik tayyorgarlik diagnostikasi, maktabga psixologik, emotsional, kognitiv tayyorgarlik muammolariga to‘xtalib o‘tdik.