Z. T. Karabayeva

2-BOB 
 TOKSIKOLOGIYA SOHASIDAGI ASOSIY  
TUSHUNCHALAR 
 
 
Zamonaviy    toksikologiyada  ko‘plab  farqli  atamalar  va  tushunchalar  bilan 
bir qatorda toksik hodisalarni tushuntirishga qaratilgan harakatlar ham qo‘llaniladi. 
Birinchidan,  toksikologlarga  taalluqli  bo‘lgan  moddalarning  turlari  uchun  mos 
soyabon  atamasi  kerak  bo‘lganligi  sababli,  ushbu  bobda  zahar,  toksin, 
ksenobiyotik,  endobiotik  va  toksik  moddalar  kabi  so‘zlarni  o‘rgatadigan  lisoniy 
kamchiliklar  o‘rganiladi.  Keyinchalik  kimyoviy  ta’sir  qilish  vaqtidagi  farqlardan 
kelib chiqadigan toksik moddalarni o‘rganishga yordam beradigan asoratlar, toksik 
ta’sirlarning sifati aniqlanadi.  
 
Kimyoviy    ta’sir  qilishdan  keyin  toksisitlikning  og‘irligini  boshqarishda 
doza  muhimligi,  shuningdek,  shubhali  toksik  ta’sirlarga  moyil  subpopu-
lyatsiyalarni  bostirishda  ayrim  omillarning  roli  bilan  bog‘liq.  Bir  vaqtning  o‘zida 
bir  nechta  moddaga  ta’sir  qilishni  o‘z  ichiga  olgan  kompleks  “real-dunyo”  ta’siri 
kimyoviy  vositalar  orasidagi  o‘zaro  bog‘liqlik  ham  ko‘rib  chiqiladi.  Kimyoviy 
toksiklikka  nisbatan  individual  ta’sirchanlikni  shakllantirishda  turmush  tarzi 
omillarining  ahamiyati,  shuningdek,  toksik  ta’sirlanishdan  keyingi  toksik-
lanishning namoyon bo‘lish vaqti belgilanadi. 
         Zamonaviy toksikologiya vazifsining bayonoti - insonlar va boshqa turlarda 
kimyoviy moddalar tufayli uchraydigan kasalliklardan ogohlantirish tushunchasini 
berishi  oson  jarayondek  tuyulsada  biror  natijaga  erishish  murakkab  ishdir.  Ushbu 
bobda  kimyoviy  zaharlanishni  o‘rganishning  mushkullashtiruvchi  omillar,  ba’zi   
asosiy  tushunchalar  va  zamonaviy  toksikologiyada  qo‘llaniladigan  ayrim 
atamalarni ham ko‘rib o‘tildi.