Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

 
4.1-rasm.
 
Bir qatorli dvigatel sovutish tizimining shakli: 
1 - radiatorning havo to’sqichi; 2 - radiator; 3 -shamol parragi; 4 -
termostat; 5 - termometr; 6 - suv gilofi, 7 va 10 - to’qish jumraklari, 8- suv 
taqsimlash kanali, 9 - suv nasosi. 
 
O‘rganilayotgan dvigatellarda yopiq sovutish tizimi qo‘llanilgan. Uning 
xususiyati shundaki, radiator germetik yopiq bo‘ladi, faqatgina past va yuqori 
bosimda radiator qopqog‘iga (3) o‘rnatilgan bug‘ havo klapani orqali atmosfera 
bilan bog‘lanadi. Yopiq sovutish tizimida suyuqlik yo‘qotilishi kamayadi. 
Yonuvchi aralashmani qizdirish uchun kiritish quvurlari dvigatel suv 
g‘ilofi bilan tutashgan bo‘shliqqa ega. Haydovchi xonasini isitish qurilmasiga 
issiq suv blok kallagining suv g‘ilofidan keladi va quvur orqali suv nasosiga 
ko‘tariladi. Isitish qurilmasiga kelayotgan suv miqdori (yoki haydovchi xonas-
ining harorati) jumrak orqali boshqariladi. Kompressorning suv g‘ilofi 
dvigatelning suv g‘ilofi bilan quvurlar orqali tutashadi. 
Tuzilishi. 
4.2-rasmda karbyuratorli U-simon dvigatelni suyuqlik bilan 
sovutish tizimi ko‘rsatilgan. Blokning har bir qatori alohida suv g‘ilofiga ega. 
Suv nasosi orqali haydalayotgan suv ikki oqim bo‘ylab taqsimlash kanallariga, 
keyin blok qatorlarining suv g‘iloflariga, ulardan silindrlar kallagi g‘ilofiga tar-
qaladi. 
Sovutish tizimi ishlayotganda suyuqlikning katta miqdori, qattiq qiziydi-
gan joylarga chiqarish klapanlarining quvurlariga va yondirish svechalarining 
uyalariga beriladi. Karbyuratorli dvigatellarda suv silindrlar kallagi g‘ilofidan 
oldin kiritish quvurlari suv g‘ilofi devorlari orqali o‘tib, quvurning ichki de-

---

vorlarini yuvadi, karbyuratordan keluvchi yonilg‘i aralashmasini qizdiradi. Na-
tijada benzinning bug‘lanishi yaxshilanadi. 
Radiator dvigatel suv g‘ilofidan kelayotgan suvni sovutish uchun xizmat 
qiladi. U yuqori va pastki bakchalardan, o‘zakdan va mahkamlash detallaridan 
tashkil topgan.