Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

2.2-rasm. Yo’lovchilar trapi.
O‘zimizdagi samolyotlar traplarining hammasida elektor manbai sfatida 
28TJN-250 akkumliyator batariyasi qo‘llaniladi. Akkumlyator 28 ta ketma-ket 
ulangan ishxorli temir nekilli elementlardan tashkil topgan. Batariyaning ishchi 
quvvati 35vt. Uning xizmat davri 500zaryad-tsikl. O‘zi yurar traplarning 
tortish dvigatli MT-4 markali ketma-ket qo‘zg‘atuvchi elektro dvigatol uni
katta ishga tushrish vaqti va ravon tezlik xaraktristikasiza ega dvigaatilning 
qisqa vaqt ishlash jaroyonida dvigatil aobmotkasida tok kuchi 135A aylanish 
chastotasi 750 aylanish/minut dvigatil ish kuchi 2,8 kVt dvigatilning uzoq vaqt 
ishlash jaroyonida dvigatil aylanishida tok kuchi 75Agacha kamayib aylanish 
chastotasi 1200ayl/min da dvigatil ish kuchi 1,5 kVt ni tashkiletadi.
Zina o‘ziyurar shassida payvandlangan rama ko‘rinishida yig‘ilgan bo‘lib, 
unda elektrodvegatel, oldingi va orqa most, rul boshqariluvchi, akkumulyator 
batariyasi, oldingi va orqa g‘ildiraklar, ressorlar, tormoz qurilmasi o‘rnatilgan.
Trapning tormoz qurilmasi bilan jihozlanib unda elektrodvigatel 
shkivini kolodkalar qisadi. Trap zinapoyasini samolyotning eshigi ostonasiga 
qarab har xil burchak ostida o‘rnatish mumkin.
Zinapoya konstruktsiyasi – duralyuminiydan parchinmix-payvandlangan, 
tashqi tarafdan rama va zinapoyasi dikorativ duralyuminiy listlari bilan 
qoplangan. Zinapoyaning yuqori maydonchasi samolyotga qattiq urilmasligi 
maqsadida amortizatorlar bilan xoshiyalangan.

---

Zinapoyani ko‘tarish har xil burchak ostida o‘rnatish va ko‘tarish 
mexanizmi orqali amalga oshiriladi. U ikki tomonlama gidravlik ko‘tarish 
harakatiga ega, payvandlangan yig‘ma truba shaklidagi qurilma.
Gidroko‘targichning yon tomonidagi qulflari zinapoyani kerakli 
balandlikda turishini ta‘minlaydi. 
Trapdan yo‘lovchilarning chiqish va tushish vaqtida mustahkam turishi 
uchun, asosiy ramasida 4 ta ikki tomonlama harakatga ega tayanch 
ko‘targichlari o‘rnatilgan. 
Trapning gidravlik tizimi zinapoyaning ko‘tarilish mexanizmi va asosiy 
rama tayanch ko‘targichlarini harakatga keltiradi.
Gidrotizimda bosim, 465-MTV nasosini DT 1500 TV doimiy tok 
elektrodvigateli harakati orqali paydo bo‘ladi. Bu elektrodvigatel akkumulyator 
batariyasidan quvvat oladi. Tizimda ish suyuqligi uchun AMF-10 moyidan 
foydalaniladi.
Gidrovlik bakning sig‘imi 16,9 litr, gidrosistema zo‘riqish, bosimni 
harorat tasirida ko‘tarilishirni oldini olish maqsadida klapanlar o‘rnatiladi.
Kechki paytda trap P-39 plafonlari orqali yoritiladi. Ular tik panellarning 
ichki tomonidan o‘rnatilgan. 
Trapning harakatlanish yo‘lini yoritish uchun uning old chap tarafida fara 
va orqa tarafida signal fanarlari o‘rnatilgan. 
Akkumulyator batariyasini kuchlanishi,tok kuchini agrigatlar ishlab 
turganda nazorat qilish priborlari elektr qutida joylashtirilgan. 
Yo‘lovchi trapining shassisi maxsus o‘zi yurar arava bo‘lib, asosiy 
ramava yurish qurilmasidan iborat. Ramaning oldingi qismida haydovchi 
o‘rindig‘i va boshqaruv o‘rnatilgan. O‘rta qismida elektrodvigatil o‘rnatilgan 
rama tagida esa akkumliyator batariyasi joylashtirilgan quti joylashgan 
g‘ildiraklar ilgagi ramaga ressorlar orqali amalga oshirilgan. Rama trapni 
samolyot oldida o‘rnatish uchun tayanch domkratlari bilan jixozlangan.
Trapning ko‘tarilish zinasi yig‘ma ko‘tarma qurilma va pilla poyasi yuqori 
qismi maydonchali karkasdan iborat. Yig‘ma ko‘tarma qurilma pastki va 
balanddagi o‘zoro harakatlanuvchi qismlardan tuzilgan yig‘ma qurilmaning 
yuqoridagi tekis kismi zinaning karkas qismi bilan xarakatlantirish asosida 
ulangan. Yig‘ma qurilmaning pastki keng ko‘tarma qismi trap ramasining 
asosiy qismiga xarakatlanish asosida qotirilgan.
Yig‘ma qurilmaning pastki bir bo‘lagi gidropryomnikning shtoki bilan 
ulangan. Trapning karkasiga zinapoyalarning pastki va yuqori qismlari qotirish 
uchun harakatlanuvchi va harakatlanmaydigan profillar qotirilgan. Profil ham 
parallelogramma ko‘rinishida ulangan. Ular trapning zinapoyalari, yuqori 
maydonchasini o‘zgarmas gorizontal holatda bo‘lishini taminlaydi.