Z. O. Nazarova farm atsevtika fan lari d o k to ri, professor

6.2.  Momiq  va uning sifat ko‘rsatkichlari
Tibbiy  m om iq  gigroskopik  va  kom press  turlariga  b o 'linad i. 
B o g 'la m la r  u c h u n   v is k o z a   is h la tilg a n ,  y o g 'd a n   y a x s h ila b  
tozalangan, oqartirilgan va neytral reaksiya olingunga q adar yuvilgan 
paxtaning eng yaxshi  navlaridan tayyorlanadigan tibbiy gigroskopik 
m om iq  ishlatiladi.  O ch-sarg 'ish   rangli  kom press  m o m iq   suvni 
yom on  shim adi  va  isiiuvchi  kom presslar  uchun  va  taxtakashlar 
qo'yishda  ishlatiladi.  O 'ra m la rd a  50,  100,  250 va 500g chiqarilib, 
toylarga  50  kg dan  qadoqlanadi.
Tibbiy  gigroskopik  m o m iq   sifatining  k o 'rsatkichlari  ГО СТ 
5556-81  to m o n id an   belgilanadi.  M om iq  yaxshi  taralgan  boMishi, 
yuqori  shim ishga  va  kapillarlikka,  y a’ni  suvni  yaxshi  shim ib 
oladigan  va  yaradagi  nam ni bog'lam ning ustki  qatlam lariga,  xuddi 
m ikronasos  kabi  tortadigan  boMishi  lozim.
M om iqning shimish  qobiliyati yoki boshqacha aytganda  suvni 
shim ish  darajasi  quruq  m o m iq ni  va  o 'sh a  m o m iqning 
10
  daqiqa 
suvda  turgan dan  so 'n g  u n ing og'irligini  o'lch ash  bilan  aniqlanadi 
(4 -rasm ).
90

---

4-rasm.  Gigroskopik 
momiqning  shimish 
darajasini  aniqlash 
asbobi.
“ H o ‘l”  m o m iq n i  (suvni  eng  k o ‘p 
s h im ish i  p a y tid a )  q u ru q   m o m iq n in g  
og‘irligiga nisbati suv shim ish koeffitsiyen- 
ti  deb ataladi.
Suv shimish koeffitsiyenti deb ho‘l  m o­
m iqning quruq m om iqga nisbatiga aytiladi.
M o m iqn ing   s ta n d a rt  sifati  kam id a 
19—20  m arta suv shim ish  koeffitsiyentiga, 
y a ’ni  suv  s h im itilg a n   m o m iq   q u ru q  
m o m iqdan  19—20  m arta  og‘ir  boMadi.
Sinov  3  m arta  o ‘tkaziladi  va  o ‘rtacha  3  ta 
o ‘lc h o v   y ig ‘in d isi  f o y d a la n ila y o tg a n  
m o m iq n in g   suv  s h im is h in in g   h aq iq iy  
koeffitsiyenti  deb  qabul  qilinadi.
M om iq  kapillarligi  shisha  naychalar 
ichiga  solingan  m o m iqn in g   suyuqlikning 
q an d ay   balandlikka  k o ‘tarilishiga  qarab 
aniqlanadi  (5-rasm ).  B uning  u ch u n   0,5  g  m o m iq   shisha  nay 
ichiga  O  belgisidan  boshlab joylashtiriladi  va  nay  bir  uchi  bilan 
suyuqlik  solingan  idishga  tikka  q o ‘yiladi.  Suyuqlik  sifatida  eozin 
eritm asi  (1:1000)  olinadi. 
Ishonchlilik  u ch u n   sinov  10  ta  nayda 
o ‘tkaziladi va 
10
 ta k o 'rsa tk ic h n in g  o ‘rtasi 
asos qilib olinadi.  Yuqori sifatli  m om iqning 
suv  shim ishligi  6 6 —77  m m   ni  tash k il 
qiladi.  Sinov  10  d aq iq a  davom   etganda 
m o m iq li  n a y n in g  
p a s tk i  u c h i  e o z in  
eritmasiga cho‘kmasligi, faqat uning sathiga 
tegishiga  e ’tib o r  q aratish  kerak.
G ig r o s k o p ik  
m o m iq  
o r g a n iz m  
t o ‘q im a la rig a   t a ’s ir  q ilm a s lig i  u c h u n  
kimyoviy neytral bo ‘lishi lozim.  M omiqning 
n ey tra llig i  la k m u s  q o g ‘ozi  y o rd a m id a  
tekshiriladi.  M om iq  200  ml  distillangan 
suvda  15  daqiqa  qaynatiladi,  keyin  esa 
m om iq  siqib  tashlanadi  va  lakm us  qog‘ozi 
b ila n   suv ning   p H   m u h iti  a n iq la n a d i.
5-rasm.  Momiqning 
gigroskopikligini 
aniqlash  asbobi.
91

---

pH  7,0—7,5 atrofida bo‘lishi  kerak, ya’ni  lakmus qog‘ozi sariq rang- 
da bo‘yalishi lozim. pH ni pH -m etr yordamida ham aniqlash mumkin.
E lek tr  n am   o ‘lchagich  bilan  n a z o ra t  qilinadigan  m o m iq  
h o ‘lligini  stan d art  o ‘lchab  beradi.
S tandartga  muvofiq  m om iqning  3  ta  turi  ishlab  chiqariladi: