Z. O. Nazarova farm atsevtika fan lari d o k to ri, professor

8.2.  Naychasimon egiluvchan  buyumlar
N aychasim on egiluvchan buyumlari tibbiyotda keng ishlatiladi. 
Rezina  va  sin tetik   ashyolardan  tayyorlangan  nay ch alar  yaralam i 
davolashda,  q on  quyish,  organizm ga  suyuqliklarni  yuborish  va 
s o ‘rib  olish,  kislorod  yo stiqch alar  u ch u n   la b o rato riy ad a  keng 
ishlatiladi.  T ibbiy  rezina  n ay ch alar  Г О С Т   3399-76  b o ‘y icha 
bogMamlab  tayyorlanadi  va  rezinalashtirilgan  gazlam ad an   ta y ­
yorlangan  q o p la r  yoki  uzunligi  k am ida  1,5  m  k arton  qutilarga 
taxlanadi.
122

---

Vazifasiga  b o g ‘liq  holda  naychalar  50  dan  ortiq  o ‘lchovlarda 
ishlab chiqariladi.
V akuum   naychalar,  asosan,  so ‘rib  olish  uchun  ishlatiladi. 
U lar  kuchaytirilgan  qattiqlikdagi  y o ‘g‘onlashgan  devorlar  bilan 
farq qiladi va 600—700  m m  sim ob ustuni bosimi  ostida kesilganda 
devorlari  bir-biriga yopishib qolm aydi.
Eshitish  naychalariga  (fonendoskoplar uchun)  ichki  sathining 
sifati  b o ‘yicha  kuchli  talab q o ‘yiladi.
N aychalarni  tayyorlashga  moMjallangan  rezina  o ‘zidan  inson 
o rg a n iz m ig a   z a ra rli  t a ’s ir  o ‘tk a z a d ig a n   m o d d a la m i  ajra tib  
chiqarm asligi  va  tarkibida  hech  qanday,  m asalan.  q o ‘rg‘oshin, 
tuz,  bariy,  m argim ush,  rux,  kalsiy va boshqalarga o'xshagan toksik 
m o ddalar  boMmasligi  kerak.  D renaj,  eshitish  naychalari  va  qon 
quyish  n a y c h a la ri  sirtida  te sh ik c h a la r,  y o riq lar  yoki  boshqa 
m exanik  m oddalar, g‘adir-budirlar boMmasligi  lozim.  Ichki sathida 
qon  quyish,  vakuum li  va  kislorod  y o stiqchalar  uchun  talk  (oq 
yoki  k o ‘kish  m a ’dan -m in eral)  izlari  boMmasligi  kerak.
S tandartga k o ‘ra,  uzilganda  m ustahkam lik  (60— 100  kgs/sm 2) 
va egiluvchanlik (uzilganda  nisbiy c h o ‘zilishi  kam ida  300—500  %) 
ko'rsatk ich lari  oMchovli  boMadi.
N a y c h a n in g   sifatin i  a n iq la s h d a   a v to k la v d a   s te rilla s h g a  
chidam liligi  tekshiriladi.  N ay cha  sterillangandan  keyin buklansa, 
yopishib  va  yorilib  ketmasligi  lozim .  Saqlash  m uddati  2  yil.
H o z irg i  v a q td a   tib b iy   s ilik o n   n a y c h a la r   to b o r a   k en g  
ishlatilm oqda.  Silikon  rezina  zararli  em as,  fiziologik  zararsiz, 
kim yoviy ch id am li  va apirogenli.  U n d an   tayyorlangan  n ay chalar 
sterillash  (100  m artagacha)  chidaydi.  Silikon  naychalarni  havoli 
(180°C),  bugMi  avtoklavda  (120°— 130°C)  yoki  qaynatib  sterillash 
m um kin,  shuningdek bunday b u y u m lar radiatsion, gazli  va sovuq 
kim yoviy  sterillash  usulida  h am   sterillan a d i.  Silikon  n ay ch alar 
4 — 16  m m   d iam etrli,  devorlarining  qalinligi  1,5—5  m m   qilib 
tayyorlanadi.  U lar eng m as’uliyatli  hollard a,  shu ju m lad an  su n ’iy 
q on  aylanish  a p p ara tlarin in g   k o m m u n ik atsiy asi,  qon  va  dori 
v o sita lam i  quyish  u ch u n   ish latilad i.  N a y c h a la r  tin iq   rangda 
boMadi.
S a n o a td a   tu rli  xil  n a y c h a la r  p o liv in ilx lo rid   (P V X )  d an  
tayyorlanadi.  Tutashgichlar sifatida ishlab chiqariladigan  naychalar
123

---

k o ‘plab  tib b iy   a p p a r a tla r d a   is h la tila d i,  c h u n k i  u la r  y u q o ri 
egiluvchanligi  bilan farq qiladi.  Tibbiyot am aliyotida  naychalardan 
tashqari,  naychasim on  shakldagi  q ato r  buyum lar  ishlatiladi:  gaz 
haydash  naychalari,  kateterlar,  zondlar.
G a z   h a y d o v c h i  n a y c h a la r,  m a sa la n ,  k a te te r   tu rid a g isi, 
m eteorizm   kasalligida  t o ‘g‘ri  va  “sigm a”  k o ‘rinishida  ichakdan 
gazlam i  chiqarish  uchun  ishlatiladi.  U larning b ir u chida dum aloq 
teshik  va  ikkinchi  uchida  voronkasim on  kenglik  b o ‘ladi.
N aychalar