Z nishonova, D. Qarshiyeva eksperimental psixologiy a

1.3. M uammo
Har qanday vazifani muammo sifatida 
bayon etish mumkin. 
Hammasidan ajoyibi «Bolalar» savollari («Nima uchun osmon havo 
rang? Yoki nima kuchli? Kitmi? Filmi?») o ‘ylantiruvchi muammo- 
lami yaratmaydi. Ularga aniqlik kiritib isbotlashni talab etadi. Biri 
subyektivlikni oydinlashtirishdir. 
Hamma predmetlarni yaqqol 
deyish mumkin. Ular biz uchun kerak, tashlasak pastga tushadi. 
Lekin inson tanasi bundan farq qiladi, kosmik kemadagi holatni 
eslang. Qizil rang yashildan ozgina farq qiladi, ko‘k sariqdan, ammo 
rang ajratolmaslik kamchiligi boMgan odamlar ularni farqlay 
olishmaydi. Demak, inson yaxshi ishlashi uchun u har tomonlama 
bo‘lishi lozim. Agar unda motivatsiyalari yuqori boMmasa, faoliyati- 
da xatolar bo‘ladi, bilim olishi sekinlashadi.
Hayotiy va fan muammolari ta’lim atamalari bilan shakllanadi. U 
tahliliy - tarkibiy bo'lishi lozim. « Nim a uchun quyosh yoritadi?» -
savol, lekin muammo emas, bu yerda m a’naviy metodlarni ko'rsatish 
lozim.
«Shaxsni rivojlantirish, boshqalar bilan aloqasi, genetik deter- 
minlik, belgilarini va oilaviy totuvligini qanday tarbiyalash mumkin?
- bu muammo. Bu muammoni hal etish uchun psixologik bilim va 
metodlarga tayanish lozim.
Muammolar qo‘yishda farazlarni shakllantirish lozim. Muammo­
lar qaerdan olinadi? Fanda muammolarni shakllantirish - yetishmov- 
chiliklaming mavjudligi, m a’lumot uchun axborotlarning yetishmas- 
ligi yoki borliqni tushuntirish orqali bo‘ladi.
Olamni ko'proq aniq bilish bitta asosiy qo‘llovchi iste’dod bilan 
bog‘liq. Zero, muammolarni bosqichlarga bo'lish mumkin:
• borliqni bilish haqidagi bilimlaming yetishmasligini bartaraf 
etish;
• muammolarni til darajasiga ko‘tarish;
• muammolaming fandagi shakli.
Muammo - bu ritorik so‘roq. Bunda izlanuvchi savol beradi, 
ammo u savolga o 'zi javob topadi.
«M uammo» so‘ziga falsafiy ta’rif quyidagicha bo'lishi mumkin. 
«M uammo» 
- bilishni rivojlantirishning obyektiv savoli yoki 
savollar to‘plamiki, amaliy hodisalar yoki nazariy qiziqishlar bilan 
ifoda etiladi.

---

Muammolar borliqni tahlil qilishni o ‘rgatadi. Uni isbotlash 
kishining qilgan qaroriari bilan bog‘liq.