Z nishonova, D. Qarshiyeva eksperimental psixologiy a

Intuitsiya 
(oldindan sezish) - bu 
ilgaridan egallangan bilim va m a’lum otlarga asoslangan bilish 
jarayonidir. Har bir kishi o ‘zining tajriba va ko‘nikm alariga asos­
langan holda o ‘ziga xos oldindan 
sezish qobiliyatiga ega. Shu- 
ningdek, har bir kishining oldindan his qilishida, tabiiyki, farqlar 
bo ‘ladi. Bu farqlar esa o ‘sha kishining intellektual darajasiga, max- 
sus m utaxassisligiga va shaxsiy yo'naltirilgan ligig a, qadriyatlar tizi- 
m iga, dunyoqarashiga, qobiliyatiga asoslanadi.
O ldindan his qilish, odatda, kishi biror narsa yoki hodisa haqida 
m uayyan tasavvurlar va bilim larga ega b o'lg an, uning fikri m a’lum 
m uam m o yoki m asalani yechilishiga yo'naltirilg an, shu asosda o ‘z 
fikrini rivojlantirayotgan bir paytda ro ‘y beradi. O ldindan his qilish
68

---

ham inson bilish jarayonining m uhim jih atin i tashkil qiladi va uning 
borliqni bilishida m uhim rol o'yn aydi. Oldindan his qilish hech bir 
bevosita hissiy idroksiz va m antiqiy m uhokam asiz biror-bir yangi 
tasav v u ry o k i yangi fikm ing birdaniga, kutilm aganda tug'ilishidir.
Keyingi davrda olib borilgan tadqiqotlar oldindan his 
qilish- 
ning paydo b o iis h i inson m iyasining ongsiz yoki ong osti faoliyati 
bilan bog'liq ekanligini ko'rsatm oqda. O ldindan his 
qilishning 
tabiatini o'rg an g an bu tadqiqotchilar oldindan his qilish hodisasi 
haqiqatan ham inson bilish jarayoniga xos ekanligini qayd qilishib, 
uning hissiy va m antiqiy bilishlari bilan bog'liqligi, shu sababli 
intuitiv bilishning bevosita sezish. bevosita his qilish, bevosita idrok 
qilish, bevosita yangi fikrga birdaniga kelish kabi shakllari 
m avjudligini aytishm oqda. Amm o oldindan his 
qilish 
kishining 
oldingi tajriba, ko'n ikm a, m alaka va erishgan bilim lariga asoslangan 
holda yuzaga kelishini, busiz ushbu jarayonnin g b o'lish i m um kin 
em asligini ta ’kidlashm oqda.
O ldindan his qilish aslida inson bilish jarayonining bir jihati 
sifatida faqat ijodiy jaray o n g a xos bo'lm asd an, balki u insonning 
oddiy kundalik am aliy bilish faoliyatiga ham xosdir. Buni biz bolalar 
uchun 
aytiladigan topishm oqlarga 
berilgan javoblarda, 
oddiy 
kundalik m uam m o va shu kabilarni yechish m isollarida yaqqol 
ko'ram iz. O ldindan his 
qilish 
inson bilishining ham m a boshqa 
shakllari bilan cham barchas bog'liq bo'lib. bilish jarayonida ulam i 
to'ldiradi.