Z. N. Yulchiyeva, N. A. Mirashirova, sh. D. Usmanova, G. G. Kuvandikova, I. N. Mustafaeva, D. F. Hamroqulova kasbiy psixologiya oliy texnik ta’lim yo’nalishlari uchun darslik Toshkent 2021

Idrok va uning muxandis kadrlar faoliyatida tutgan o’rni.
Idrok sezgiga nisbatan murakkab va mazmundor psixik jarayon hisoblanganligi sababli barcha ruhiy holatlar, hodisalar, xususiyatlar, xossalar va inson ongining yaxlit mazmuni, egallangan bilimlar, tajribalar, ko’nikmalar bir davrning o’zida namoyon bo’ladi, aks ettirishda ishtirok etadi.

Narsa yoki hodisalarning sezgi a’zolariga bevosita ta’siri jarayonida kishi ongida uning aks etishi idrok deb ataladi.

Idrok etish jarayonida alohida holdagi sezgilarning tartibga solinishi hamda narsa va voqea-hodisalarning yaxlit obrazlarga birlashuvi yuz beradi.

Qo’zg’atuvchining alohida xususiyatlari aks etadigan sezgilardan farqli o’laroq, idrok narsalarni uning hamma xususiyatlari bilan birgalikda aks ettiradi. Bunda idrok alohida sezgilar yig’indisi tarzida emas, balki hissiy bilishning o’ziga xos xususiyatlari bilan sifat jihatidan yuqori bosqichi sifatida tasavvur qilinadi.

Muxandis kadrlar faoliyatida idrok kasbiy faoliyat uchun muhim ahamiyat kasb etadigan hodisa, holat, ob’ekt- lardan predmetli ravishda kerakli narsalarni ajratib olib, yaxlit holda ongida aks ettirish, oddiy shaxs ko’ra olmaydigan holatlardagi narsalarni tez va oson ilg’ash jarayonidir. Yaxshi rivojlanmagan kasbiy idrok kadrda illyuzion (noto’g’ri) idrok qilish xususiyatini shakllantiradi.

Shu nuqtai nazardan idrok muxandis kadrlarining kasbiy faoliyatida muayyan o’ziga xos xususiyatlarni namoyon etadi. Ya’ni, muxandis kadr aniq ma’lumot olish uchun guvoh, jabrlanuvchi, gumon qilinuvchi yoki ayblanuvchini kuzatayotganda o’rganilayotgan ob’ekt to’g’risida turli ko’rinishlarda olingan tasavvur va tushunchalarni yaxlit holatda idrok qiladi. Muxandis kadrlar voqelikni to’g’ri idrok etishlari uchun uning printsiplariga rioya qilishlari zarur.

Idrok qilish tamoyillari quyidagilar:

– bilish zarur bo’lgan holat yuzasidan miyada aniq aqliy zanjir tuzish;

• 
  sezgi a’zolarining imkoniyatlaridan to’liq foydalanish;
  
• 
  o’rganilayotgan ob’ektga nisbatan qiziqish uyg’otish;
  

Idrok qilish printsiplari asosida kadr turli nuqtai nazarlarni, masofadan, vaziyatdan, holatning yoritilish darajasi, sharoitdan kelib chiqib, ob’ektdan olgan taassurotlarni tahlil qiladi.