Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Elektronlarni energetic sohalar bo’yicha taqsimoti. 

  

Qattiq  jism  atomining  electron  qobiqdagi  soni  bilan  bog’langanligi  uchun 

ularni  valent  elektronlar  deyiladi  va  ularda  joylashgan  energetic  sathlar  to’plamiga 

valent zona deyiladi. 

Qattiq jism tashkil etgan atomning yadrosi bilan bog’lanishdan uzilgan  qattiq 

jism  ichida  erkin  harakat  qiladilar  va  elektr  tokini  hosil  qilishlari  mumkin 

bo’lganliklari    uchun  ular  joylashgan  energetic  sathlar  to’plamiga  o’tkazuvchanlik 

soha deb qaraladi. 

Valent  zonaning  eng  yuqorisida  joylashgan  elektronlarning  yadro  bilan 

bog’lanish energiyasiga teng energetic oraliqni taqiqlangan soha deb qabul qilingan. 

Bu  soha  valent  soha  bilan  o’tkazuvchanlik  sohalari  oraligida  joylashgan  va 

ta’qiqlangan  sohaning  energiya  kengligi  o’tkazuvchanlik  sohasining  quyi  chegarasi 

energiyasidan      valent  sohasining  eng  yuqori  sohasidagi  energiyasining  ayirmasiga 

teng.  elektronlarning  energetic    sathlarining  va  sohalarining  sistematik  diagrammasi 

keltirilgan 

 

Bu rasmda metallarning  electron energiya sathlari keltirilgan. 

---

Yarimo’tkazgich  moddalarning  energetic  sathlari  quyidagi  rasmdagidek 

bo’ladi.  Faqat  ta’qiqlangan  sohakengligi  dielektriklardan  kamroq,  qiymati  1  eV 

atrofida bo’ladi. 

Yarimo’tkazgich  modda  (masalan  germaniy  va  kremniy)  tashqi  electron 

qobig’ida 4 ta valent elektronga ega. Ushbu moddalarning fazoviy Kristal panjarasi 

o’zaro  valent  elektronlar  orqali  bog’langan  atomlardan  tashkil  topgan.  Atomlarning 

bunday bog’lanishi kovalent bog’lanish deyiladi 

Yarimo’tkazgichning  (sof  aralashmasiz)  elektr  o’tkazuvchanligi  yoki  unda 

invers bandlik hosil bo’lishini 24 rasmda keltirilgan 

 

Energetik  struktura  orqali  tushuntirish  qulayroq.  Xarorat  mutloq  0  da 

yarimo’tkazgichda  barcha  elektronlar  yadro  bilan  bog’langan  bo’lib  va  ular  valent 

sohada joylashgan bo’ladi va bu holatda yarimo’tkazgich dielektrikdan farq qilmaydi. 

Harorat  ortishi  bilan  valent  zonadagi  elektronlar  energiyasi  ortib  yadro  bilan 

bog’lanishda uzilib  o’tkazuvchanlik sohasiga o’ta boshlaydi. Ushbu o’tishlardan biri 

rasmda ko’rsatilgan. 

Shunday  qilib  o’tkazuvchanlik  sohasida  erkin  electron  tok  tshuvchilar,  valent 

sohada kovak tok tashuvchilar hosil bo’ladi. 

Bir  vaqtning  o’zida  sof    YO’  moddada  elektronli  va  kovakli  o’tkazuvchanlik 

hosil  bo’ladi.  Issiqlik  ta’sirida  ushbu  elektronlar  va  kovaklar  tartibsiz  harakatda 

---

bo’ladi  hamda  uchrashib  rekonbinatsiyalashadi.  Bu  jarayob  24  rasmda 

o’tkazuvchanlik sohadan valent sohaga yo’nalgan chiziq bilan ko’rsatilgan.