Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti magistratura bo‘limi

§ 3.2. Lazerlarni tibbiyotda qo`llanilishi 

 

Xirurg  pichog’i  –  kesadi  va  payvandlab  tikib  qo`yadi,  badanni  kesmasdan 

operatsiya  qilish.  Ko`z  xirurgiyasida,  onkologiyasida,  tishni  davolashda. 

(bormashina)  

 

Terapiyada – lazerli biorag’batlantirish. 

 

Diognostika  –  lazer  nuri  quvvati  va  to`lqin  uzunligini  boshqarish  orqali 

organizmdagi  to`planib  qolgan  hamma  elementlar,  chetlanishlar,  qon  aylanishi 

ritmlarini aniqlash. 

---

 

76 

 

 

Sanoat  lazerlari  paydo  bo`lishi  bilan  jarroxlikda  yangi  davr  boshlandi.  Bu 

borada  metallarni  lazerda  qayta  ishlash  sohasi  mutaxassislarining  tajribalari  qo`l 

keldi.  

 

 

Lazer nuri xirurgiyada to`qimalarni qonsiz kesishlarni bajarishda ishlatiladi, 

chunki  uning  ta'sirida  kesilayotgan  tuqimaning  chetlari  payvanlanib  qolishi 

natijasida  kapillyar  qon  ketishni  oldi  olinadi.  Onkologiyada  rak  hujayralarini 

yemirishda ishlatiladi  (chunki lazer nuri ularda kuchli yutiladi). 

                

 

32-rasm.Lazer nurini xirurgiyada  qo’llanilishi. 

 

Oftalbmalogiyada 

lazer 

nuri 

o`rnidan 

ko`chgan 

ko`z 

to`r 

pardasini 

«payvandlashda» va glaukomani davolash uchun ko`z ichidagi suyuqlikni oqizib 

chiqarish uchun, sklerada mikroskopik teshiklar hosil qilishda ishlatiladi. 

 

33-rasm. Oftalbmalogiyada lazer nurini qo’llanilishi 

---

 

77 

 

Dermotologiyada gaz lazerining nurlanishidan terapevtik maqsadda qo`llaniladi. 

 

Lazer nurlanishining biologik to`qimalarga ta'sirining xususiyatlarini hisobga olib, 

u bilan ishlash jarayonida tajriba o`tkazuvchiga nurning tushishini bartaraf qilish 

lozim, (hattoki, biror buyumdan qaytganini ham). 

 

34-rasm. Lazer skalpel avtogen keskich. 

 

 

Lazer  skalpel  avtogen  keskich  hisoblanadi.  Suyaklarni  payvandlash  – 

alangalantirish orqali  zich payvandlashdir.  Muskul  to`qimalarini  birlashtirish ham 

payvandlash  vositasida  amalga  oshiriladi.  Lazer  nurlanishi  qandaydir  ta’sir 

ko`rsatishi  uchun  to`qima  uni  yutishi  lozim.  Tibbiyotda  eng  ko`p  qo`llaniladigan 

lazer  karbonat  angidridli  lazerdir.  Boshqa  lazerlar  monoxromatikdir.  Ular  isitadi, 

parchalaydi  yoki  ba’zi  bir  alohida  xususiyarga  ega  bo`lgan  to`qimalarni 

payvandlaydi.  Misol  uchun  argon  lazerining  nuri  shaffof  dag’al  jismdan  erkin 

tarzda o`tib o`zining energiyasini hujayraga beradi va qizil rangga yaqin rang bilan 

bo’yaydi.  Karbonat  angidridli  lazer  ko`p  hollarda  qo`l  keladi.  Masalan,  turli 

rangdagi  to`qimalarni  bir-biriga  payvandlash  yoki  bir-biridan  ajratishda.  Ammo 

bunda  boshqa  muammo  yuzaga  keladi.  Qon  va  limfa  bilan  to`la  to`qimalar  ko`p 

suvni o`zida tutib turadi, lazer nurlanishi energiyasi esa suvli sharoitda o`z kuchini 

yo`qotadi. Lazer energiyasini oshirish mumkin. Lekin bu to`qimalarning kuyishiga 

---

 

78 

olib  kelishi  mumkin.  Jarroxlik  lazerlari  yaratuvchilari  bunday  noqulayliklardan 

qochishlari lozim bu esa uskuna narxini keskin oshirib yuboradi. 

 

Metall  payvandlash  mutaxassislariga  azaldan  ma’lumki,  ingichka  metall 

qatlamlarini  kesishda  ular  bir-  biriga  zich  turishi  kerak,  nuqtaviy  tutashtiruvchi 

payvandda  esa  payvandlanayotgan  metallarning  mustahkam  bo`lishi  uchun 

qo`shimcha  bosim  zarur.  Jarrohlikda  bu  uslub  professor  Skobelkin  tomonidan 

qo`llangan.  Skobelkin  va  uning  hamkasblari  to`qimalarni  payvandlashda  ularni 

ma’lum bosim ostida ushlash taklifini bildirdilar. Bu qonni siqish imkonini berardi. 

Yangi  uslubni  qo`llash  uchun  anchagina  yangi  uskunalar  yaratishga  to`gri  keldi. 

Ulardan  bugungi  kunda  oshqozon  ichak  jarrohligida,  o`pka,    jigar  ustida 

bajariladigan jarroxlik amaliyotlarida keng foydalanilmoqda.