Z islomov, D. Rahimjonov, J. Najmiddinov

TARIYXQA 
NÁZER
Iran  patshası 
Kir  II  táre-
pinen  Bobil 
iyelengennen 
keyin, yahu-
diylerdiń 
kópshilik  bólimi 
Kanonǵa  qaytıp 
patshanıń 
razılıǵı  menen 
ekinshi  márte 
óz  mámleket-
lerin  qayta 
tiklewge  eristi. 
Emigrantlıqta 
qalǵan  yahu-
diylerdiń  bir 
bólimi  bolsa 
shıǵısqa  Oraylıq 
Aziyaǵa  kóship 
ótti.

---

28
Ibadat waqtındaǵı eń áhmiyetli máwrit hám tiykar-
ǵı  shártlerden  biri  «Tawrat»  oramlarınıń  túyinler 
ishinen  shıǵarılıwı  hám  ruwxanıy  tárepinen  bálent 
hawazda  oqılıwı.  Yahudiylerde  tek  ǵana  Sinagogada 
emes,  úyde  de  ibadat  etiledi.
Olarda  kiriw  esiginiń  joqarısında  «mezuza» 
dep  atalǵan,  uzın  bir  qubır  ishinde  orama  halında 
qoyılǵan  «Tawrat»  qatarları  jazılǵan  boladı.
Úyge  kiriw  hám  shıǵıwda  yahudiyler  «mezuza»  ǵa 
qol  tiygizip  barmaqların  súyedi.  Yahudiyler  «mezu-
za»  olardı  jawız  ruwxlar  jamanlıǵınan  saqlaydı  dep 
ibadat  etedi.  Úyde  alıp  barılatuǵın  ibadat  waqtın-
da  bas  kiyim  kiyip,  ústine  bolsa  shekpen  kiyiledi. 
Duwalardıń  eń  áhmiyetlisi  sanalǵan  16  sı  tik  turǵan 
haldı  aytıladı.  Basqaların  oqıp  atırǵanda  dize  búgiw, 
deneni  qıymıldatıp  turıw  usaǵan  háreketler  islenedi.
Sinagogalarda  álbette,  úsh  element  orın  alıwı 
shárt.  Bul  Aron  Kodesh,  Ner  Tamid  hám  Bima. 
Quddusqa jollanǵan muqáddes sandıq (shkaf) — Aron 
Kodesh  ishinde  «Tawrat»  tumarları  saqlanıwshı  ar-
nawlı  jay  orın  bolıp,  ol  meshittegi  «mehrab»  qa  uq-
sas  wazıypanı  orınlaydı  hám  kirer  esiktiń  tuwrısında 
boladı.
«Mezuza»
Sinagoga  (grekshe.  «jámleniw»;  ibr. — «beyt  kneset» —  «jám-
leniw úyi»)da ibadatlar keminde on er jetken er adam toplanǵan-
da  ótkeriledi.
«Tawrat»  ta  jánnet  «Adan»  atı  menen  atalıp,  onıń  sıpatları 
bayan  etilgen.
Yahudiylikte  ibadat — «avoda  she-ba-lev»  ibranıysha — «Qálb 
xızmeti»  degen  mánisti  ańlatadı.

---

29
Ner Tamid — (ibr. «máńgi shamshıraq») sinagogada «Tawrat» 
salınǵan  sandıq  qarsı  aldında  jaylasqan  bolıp,  hámme  waqıt 
janıp  turıwshı  shamshıraq.  Sinagogalarda  Ner  Tamid  Menorani 
esletip  turıwshı  belgi  sıpatında  qoyıladı.