|
18.2. Onkologik kasalliklarda ruhiy-hissiy buzilishlarning
sabablari
M a’lumki, xavfli o ‘smalar onkologik kasalliklar ichida eng xavf-
lisidir. Bu kasallik aniqlangan bemorlar iloji boricha unda xavfli o ‘sma
borligidan bexabar bo‘lishi lozim. Bunday vaziyatlarda vrach qanday
yo‘l tutishi kerak. Odatda, “Sizda haqiqatan ham o ‘sma aniqlandi,
biroq u xavfsiz, ya’ni hayotingizga xavf solmaydi, uni davolash
mum kin” deyiladi. Biroq bemorda o‘smaning xavfli turi borligini vrach
uning qarindoshlariga aytishi lozim. Gap shundaki, bem or ertami
kechmi o ‘z kasalligi haqida qarindoshlaridan bilib oladi yoki bo‘lmasa,
shifokorlaming xatti-harakatidan, bemor bilan qilgan muloqotlaridan
bilib oladi. Bu yerda, ayniqsa, hamshiralar juda ehtiyot bo‘lishlari
lozim. Chunki bemorlar b a’zan aldov yo'llari bilan hamshiralardan
haqiqatni bilib olishga intilishadi va buning uddasidan chiqishadi ham.
Buning yuridik javobgarligi borligini har bir tibbiyot xodimi unut-
masligi kerak. Yuridik javobgarlik turli ko‘rinishda bo‘lishi mumkin:
ishdan haydalishidan tortib, ozodlikdan mahrum bo‘lishgacha. Chunki
o ‘zida xavfli kasalllik borligini bilgan bemor o ‘z joniga qasd qilishi
mumkin. Ba’zan bemor yaqinlariga xat yozib qoldiradi va u yerda simi
kimdan bilib olganligini ko‘rsatishi ham mumkin. Ba’zi hollarda bemor
o‘z kasalligini bemorlardan bilib oladi. Shuning uchun ham shifokorlar
boshqa bir bemorning kasalligini ikkinchi bir bemorga aytmasligi
www.ziyouz.com kutubxonasi
kerak. Sirni bilgan bem or davolanishga qattiq qarshilik ko‘rsatishi,
davolanishdan voz kechib shifoxonani tark etishi yoki davolash
jarayonlarida juda katta qiyinchiliklar tug‘dirishi mumkin.
O datda, sirdan voqif b o ‘lgan bem orda dastlab ruhiy karaxtlik
ro‘y beradi, bu xabarni u o ‘lim haqida chiqarilgan hukm dek qabul
qiladi. N im a qilishini bilmay qoladi, xayolan h ar xil rejalar tuzadi,
aniq bir qarorga kela olmaydi, doktorlar xato qilm adim ikan deb
o'ylaydi, qayta tekshirishlarini iltimos qiladi. Boshqa mutaxassislar
yoki boshqa tibbiy m ark azlar b ilan m a slah atlash ib k o 'rish n i
yaqinlaridan talab qiladi.
Biz gurkirab rivojlanib kelayotgan axborot texnologiyalari asrida
yashamoqdamiz, internetdan foydalanuvchilar soni ham kundan-
kunga oshib borm oqda. D eyarli b arch a ta ’lim m uasssasalari,
shifoxonalar, korxonalar bilan b ir q atorda, h ar b ir xonadonga
internet kirib kelmoqda. U yerdan jud a ko‘p m a’lum otlarni bemalol
olish mum kin. Bemor ham bundan foydalanishi va o ‘ziga kerakli
m a’lum otni topib olishi mum kin. Bu yerda talabalar ham ehtiyot
bo‘lishi lozim, bem or ulardan ham o ‘ziga kerakli m a ’lum otlarni
bilib olishi qiyin emas. Talabalar bem orlarni k o ‘rgani kirganda,
palatalarda darslik va o ‘quv qo ‘llanm larini qoldirmasliklari, ularni
so‘ragan bemorlarga bermasliklari kerak.
Q o‘llanilayotgan diagnostika va davolash usullaridan ham bem or
o ‘z kasalligi turini bilib olishi m um kin. M asalan, ko ‘pchilik nur
bilan davolash usuli xavfli o ‘sm alarda ko‘p q o ‘llanilishini yoki
og‘riqlarni qoldirish uchun narkotik analgetiklar buyurilishini, ozib
ketish rak uchun xos ekanligini bilishadi.
Demak, onkologiyada sir saqlash o ‘ta murakkab masaladir, biroq
buning uddasidan chiqishga intilish lozim va bem or simi bilib qolgan-
dan keyin vrach qanday yo‘l tutishni ham o ‘ylab q o ‘yishi kerak.
Odatda, sirdan voqif bo‘lgan bem orlarda reaktiv nevroz yoki reaktiv
psixoz rivojlanadi. Bu yerda, albatta, psixologning yordam i kerak
bo‘ladi va undan unumli foydalanish kerak. U m um an olganda, onko-
logiya, neyroxirurgiya, ftiziatriya, kardiologiya, xirurgiya va travm a-
tologiya ilmiy markazlarida, harbiy gospitallarda psixologlar uchun
ish joylari ajratilgan bo‘lishi kerak. Deyarli barcha rivojlangan davlat-
larda shunday. Chunki bu m arkazlarda kasallik turlari va bem orlar
soni ко‘p. 2008-yildan boshlab Respublikamizning barcha shifoxonala-
rida psixosomatik tibbiyot b o ‘lim lari ochilishi rejalashtirilm oqda.
Ushbu bo'lim larda tibbiy psixologlar faoliyat ko‘rsata boshlashadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |
