Õz betinshe jumısı

Informaciyalardı kodlaw usılları.

Hár bir informaciya bir neshe qıylı usılda kodlanıwı múmkin. Kompyuterlerdiń payda bolıwı menen bólek insan hám pútkil nsoniyat isletetuǵın barlıq kórinistegi informaciyalardı kodlaw zárúriyatı payda boldı. Biraq informaciyalardı kodlaw mashqalasın sheshiwdi insaniyat kompyuterler payda bolıwınan talay aldın baslaǵandı. Insaniyattıń dúńya júzilik jańa ashılıwları -jazıw hám arifmetika-sóylew hám cifrlı informaciyanı kodlaw sistemasınan basqa zat emesdi. Informaciya hesh qashan sap jaǵdayda bolmaǵan, ol mudamı qanday da kodlanǵan kóriniste bolǵan. Ikkili kodlaw -informaciyanı ańlatıwdıń keń tarqalǵan usıllarınan biri bolıp tabıladı. Esaplaw mashinalarında, robotlarda, cifrlı programma basqarıwındaǵı stanoklarda ulıwma nızamdaǵı sıyaqlı, hámme informatsiya, apparat atqaratuǵın barlıq jumıslar, ekilik alfavit sózleri kórinisinde kodlanadı.

Belgili informaciyanı kodlaw.
Tiykarǵı operatsiya, teksttiń bólek belgisinde atqarıladı -belgilerdi salıstırıwlaw. Simvollarni salıstırıwlawda eń zárúrli tárep hár bir belgi ushın tákirarlanmaslik jáne bul koddıń uzınlıǵı, tikkeley kodlaw Principin tańlaw ámeliy tárepten áhmiyetke iye emes. Tekstlerdi kodlawda túrli kod kestelerinde paydalanıladı. Áhmiyetlisi, bir yamasa bir neshe tekstti kodlaw hám dekodlashda bir kesteden paydalanlsa bolǵanı. Kodlaw kestesi -quramında bir qansha tártiplengen kodlanıwshı belgiler obrazı hám oǵan uyqas ekilik kod daǵı belgi bolǵan keste bolıp tabıladı. Anaǵurlım ataqlı kodlaw kesteleri tómendegiler: DKOI-8, ASCII, CP1251, Unicode.
Tariyxıy rawajlanıwı dawamında belgilerdi kodlaw ushın sapalı kod uzınlıǵı 8 bıyt yamasa 1 báyit dep belgilengen. Sol sebepli kompyuterde saqlanıwshı hár bir belgine bir báyit yad sáykes keledi. 0 hám 1 dıń túrli kombinatsiyaları 8 bıyt kod uzınlıǵında 28=256, sol sebepli bir kodlaw kestesi járdeminde 256 dan kóp bolmaǵan belgileni kodlaw múmkin. 2 bayt (16 bıyt) kod uzınlıǵı menen 65536 belgin kodlaw múmkin.

Cifrlı informaciyanı kodlaw.

Cifrlı hám tekstli informaciyanı kodlashdagi uqsawlıq tómendegilerden ibarat : bul túrdegi maǵlıwmatlardı salıstırıwlaw múmkin bolǵanlıǵı ushın, hár túrlı san hár túrlı kodqa ıyelewi kerek. Sanlı maǵlıwmatlardıń tekstli maǵlıwmatlardan tiykarǵı ábzaligi sonnan ibarat, sanlar ústinde salıstırıwlaw ámelinen tısqarı hár túrli matematikalıq ámellerdi orınlaw múmkin: bolıw, kóbeytiw, ildi shıǵarıw, logarifmdi esaplaw hám t.b. matematikada sanlar ústinde bul ámellerdiń atqarılıwı qaǵıydaları tolıq islep shıǵılǵan. Kompyuterge kiritilgen sanlardıń tiykarǵı esaplaw sisteması pozitsion ekilik sisteması bolıp tabıladı.