‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta t a ’lim vazirligi toshkent davlat agrar universiteti radjabov A., Vaxidov A. Mutaxassislikka kirish oliy о quv yurtlari uchun darslik «Sano-standart»

Qishloq xo‘jaligidagi ushbu isiohotlar
va mahsulot ishlab chiqarishni tashkil etish oliy m a’lumotli kadrlami 
ta ’minlashni talab 
etadi. 
0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar 
M ahkama sining 2004-yil 30-martdagi 150 - sonli «Toshkent 
irrigatsiya va melioratsiya institutini tashkil qilish to ‘g ‘risida» gi va 
2004-yil sentyabr oyidagi 415 - sonli «Respublika qishloq va suv 
xo‘ja1igi uchun yuqori malakali kadrlar tayyorlash tizimini 
takomillashtirish to ‘g ‘risida»gi qarorlari 0 ‘zbekistonda irrigatsiya

---

va m eloratsiya ishlarini dehqonchilikdagi muhim о‘mini inobatga 
olib bu yo'nalishda kadrlar tayyorlashni, alohida, Toshkent 
irrigatsiya 
va 
melioratsiya 
institutida, 
qishloq 
x o ‘jaligi 
mahsulotlarini yetishtirish, qayta ishlash va saqlash jarayonlari 
b o ‘yicha zarur mutaxassislam i asosan, Samarqand va A ndijon 
qishloq xo'jaligi 
institutlari, hamda Toshkent davlat agrar 
universitetida tayyorlanishi belgilab berildi. A grar soha uchun 
kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirishga qaratilgan ushbu 
qarorlarda qishloq xo'jaligi uchun aksariyat ta ’lim y o ‘nalishlar 
bo‘yicha yetakchi Oliy o‘quv yurti hisoblanib kelayotgan Toshkent 
davlat agarar universiteti tayanch ta ’lim muassasasi etib belgilandi. 
Undan tashqari Agrar soha uchun kadrlar tayyorlash sifatini 
oshirishga qaratilgan bir qancha Prezident farmonlari va V azirlar 
M ahkamasining qarorlari qabul qilindi.
Agrar sohada ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, uning 
moddiy-texnik bazasini rivojlantirishda ilmiy-texnik taraqqiyot 
asosiy omillardan biri hisoblandi. Qishloq xo ‘jaligi mahsulotlarini 
yetishtirish, saqlash va qayta ishlash ham da suv x o ‘jaligi tizimini 
boshqarishning texnik jihatlarm i, bugungi kunda, energiyaning eng 
qulay, shu bilan birga noyob turi hisoblangan elektr energiyasisiz 
tasavvur etish qiyin. Shu bilan birga keyingi yillarda, respublika 
elektr stansiyalarida bir yilda ishlab chiqariiayotgan o ‘rtacha 54,0-
59,0 mlrd. kV t soat dan ortiqroq elektr energiyaning 30% dan 
k o ‘prog‘ini iste’mol qilayotgan agrar sohada undan oqilona 
foydalanishini ta ’minlovchi mutaxassis kadrlar tayyorlash ustivor 
y o ‘nalishlaridan hisoblanadi.
Elektr energiyasiz qishloq x o ‘jaligi garmonik faoliyat yuritishi 
mumkin emas. Elektr energiyasi qishloq x o ‘jaligida elektr 
mashinalaming elektr yuritmalarida, xonalam i yoritish va isitishda 
ham da k o ‘plab texnologik jarayonlarda q o ilaniladi. Radio, telefon, 
telegraf, televideniya va internetlarning ishlashi ham elektr 
enegiyasiga 
asoslangan. 
Elektr 
energiyasi 
sanoat 
ishlab 
chiqarishining asosini tashkil etadi va ishlab chiqarish kuchlarini 
rivojlantirishni ta ’minlaydi. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi o ‘z 
tabiati b o ‘yicha uzluksizdir va shu sababli uni oqimga aylantirish 
imkoniyatlari mavjud. Lekin sanoat bilan qishloq x o ‘jaligi orasida

---

bu ncchta to ‘g ‘rilanmaydigan farqlar mavjud. U lardan asosiysi 
slinki, qishloq x o ‘jaligida asosiy mehnat obyekti tirik organizmiar 
lusobkinadi va ular ishlab chiqarish jarayonlarida o ‘zlarining hayot 
lunksiyalarini saqlab qoladilar. Sanoatda esa mehnat predmetini 
usosan jonsiz obyektlar taslikil etadi, Shuning uchun sanoatda 
Icxnologik jarayonlar asosan kim yoviy va fizik jarayonlarga va 
qishloq x o ‘jaligida esa biologik jarayonlarga asoslanadi.
Kimyoviy va fizik jarayonlar biologik jarayonlarga nisbatan 
oson v ay en g il rostlanadi. Biologik jarayonlar atrof muhit sharoitiga 
(yorug‘lik, harorat, suv, havo muhitini kim yoviy tuzilishi, nam lik va 
boshqalarga) b og‘liq b o ‘ladi. Shuning uchun qishloq x o ‘jaligi ishlab 
chiqarishi tarm og‘ini industrial asosga o ‘tkazish yengil boMadi, 
chunki atrof muhit sharoitini rostlash kam mehnat talab qilishi bilan 
ho g liq . Bunday tarmoqlarga chorvachilik, parrandachilik, yopiq 
sharoitda mahsulot yetishtirish, qishloq x o ‘jaligi mahsulotlarini 
qayta ishlash va kabilar kiradi. Uzliksiz oqimli texnologiyaga 
asoslangan ishlab chiqarishni tashkil etish uchun qishloq xo‘jaligi 
mahsulotlarini ishlab chiqarishning progressiv texnologiyalarini va 
elektrlashtirilgan mashinalarning avtomatik boshqarish tizimlari 
joriy etilishini taqozo etadi.
Bugungi kunda, energiya turlari orasida eng universal va 
ishlatish qulay bo‘lgan elektr energiyasi agrar soha ishlab chiqarishi 
faoliyati va qishloq aholisi iqtisodiy-ijtimoiy sharoitini talab 
darajasiga ko‘tarishda muhim rol o ‘ynaydi.
Oliy ta ’lim m uassasasiga o ‘qishga kirgan yosh o ‘quvchilar 
ko‘pincha o ‘z mutaxassisliklari haqida, maqsadlari, jonajon Vatani 
va xalqi oldidagi o ‘z m as’uliyatlarini va oliy dargohda o ‘qishning 
o ‘ziga xos xususiyatlari haqida yetarli darajada m a'lum otlarga ega 
emaslar.
Darslikda keltirilgan ayrim masiahat va y o ‘riqlar boshqa kurs 
talabalari ham da soha mutaxassislari uchun ham foydali b o iish i 
mumkin.
5

---