‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

AB
hosil bo‘ladi (lekin bu jarayon chizmada ko‘rsatilmagan). 7 va 2 
nuqtalar 
O,
va 
0 2
lar bilan tutashtirilsa, 
AB
da 
0 3
va 
0 4
tutashtirish mar- 
kazlari hosil bo‘ladi. 
0 3
va 
0 4
lardan sirkulda 7 va 
3, 2
va 
4
nuqtalar tut-

---

ashtiriladi. 
W
tekislikdagi ellips 
H
tekislikdagiga o‘xshagan holda bir xil 
chiziladi. Faqat uning joylashishida 7° ga surilish 
Oz
ga nisbatan olinadi.
5.46-shakl, 
a
da ventil (jo‘mrak) qopqog‘ining to‘g‘ri burchakli 
proyeksiyalari berilgan bo‘lib, uning frontal dimetriyasini bajarish qulay 
bo‘lishi uchun balandligi 
(O z
o‘qini) 
Oy
o ‘qiga almashtirib bajarildi.
Kesim yuzasini shtrixlashda 
Ox
va 
O z
larga bir xil kattalikda, 
O y
uchun uning teng yarmisi olinadi, shunda hosil bo‘lgan tasvirdagi shtrix- 
lash yo‘nalishiga parallel chiziladi (5.46-shakl, 
b).
Bu yerda tasvir 
o ‘zining proyeksiyasiga nisbatan ikki marta kattalashtirib bajarildi. Le­
kin o ‘zining haqiqiy kattaligida chizilishi mumkin edi.
Silindr, konus va shu kabilami, ya’ni aylanish sirtlarini frontal dime­
triyada tasvirlash qulay bo‘lishi uchun, ulami to‘g‘ri burchakli proyeksi- 
yalariga bog‘lab chizish shart emas.

---

Texnik rasm chizishda quyidagi qoidalarga amal qilish kerak:
1) texnik rasm chizishda aksonometrik proyeksiya turlaridan birortasi 
tanlab olinadi va uning qoidalariga amal qilinadi;
2) texnik rasm chizishda chizmachilik asboblari ishlatmasdan narsa- 
ning nisbatlarini ko‘zda aniqlab chiziladi, ya’ni ko‘z bilan chamalab 
chiziladi;
3) texnik rasm chizishda qog‘oz mahkamlanadi va har tomonga ay- 
lantirmasdan bir vaziyatda saqlanadi. Rasm chizuvchining qo‘li qog‘oz 
ustida har tomonlama yengil harakat qilishi lozim. Qalamni uchidan 
yuqoriroq ushlab rasm chizishga odatlanish kerak;
4) rasm 0 ‘zDSt 2.317:2003 ga binoan aniq formatda chizilib, ramka 
chizig‘i va asosiy yozuvlari bajarilishi lozim;
5) yozuvlaming hammasi standart shrifitlarda bajariladi. Texnik rasm 
chizishda chiziqlarga alohida e’tibor beriladi.
Rasm elementlarining asosiy ajralmas qismi chiziq bo‘lib, uning vazi- 
fasi turlicha. Rasm chizishda qalamni bosmasdan, yengil yurgiziladi. 
Chiziq shakl ko‘rinishini aniqlaydi, jismni fazodan ajratadi, asosiy nis- 
batlami belgilaydi, alohida qismlarga ajratib, hajmni ifoda qiladi.
Har qanday narsa uch oichamga: balandlik, kenglik va uzunlikka ega 
bo‘lib, hajm va m a’lum bir shakldan iborat. Hajm deganda narsaning uch 
o‘lchamga egaligini, shakl deganda uning tashqi qiyofasini tushunamiz. 
Shuning uchun rasm chizishda shaklning hajmliligini sezish zarur. Oddiy 
shakllardan iborat narsalaming rasmini chizishdan boshlaboq, odam 
o‘zida fazoviy tasavvur qilish sezgisini o ‘stirib borishi zarur. Rasm chi­
zishdan aw al narsaning hamma tomonlarini sinchiklab o ‘rganish lozim. 
Shundan keyingina uning rasmini bajarishga o‘tish zarur.
Narsaning hajmi unga tushib turgan yorug‘lik yordamida yaxshi aniq­
lanadi. Narsalami idrok qilish va undan nusxa ko‘chirib, rasm chizish 
yorug‘lik va soya yordamida bajariladi. Narsaga tushgan yorugiik uning 
xarakteriga qarab har xil bo‘ladi. Eng yorug‘dan tim qoragacha bo‘lishi 
mumkin. Yorug‘lik manbayiga qarab narsadagi soyalar har xil bo‘ladi. 
Agar narsa aylanish sirti (sfera, konus, silindr va shu kabilar)dan iborat 
bo‘lsa, u vaqtda yorug‘likning narsaga tik tushib turgan joyi uning