‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

1 4
tjП
p
с — ^
—
Ф
32
 
11
M ill
Ф44
Ф
64-
070
Ф 7 6
b)
2.52-shakl.
dan va markazdan siljitib chizish ham mumkin. Radius o ‘lchamlari katta 
bo‘lmagan hollarda markaziy aylana yoyiga yaqinlashtirilib, radius 
o‘lcham chizig‘ining burchaklari 90° ga teng bo‘lgan siniq chiziq bilan 
chiziladi. Bir nechta radiusning markazi o‘zaro uchrashib qolsa, chek- 
kadagi radiusdan boshqasining oicham chiziqlarini markazga yetkaz- 
maslik mumkin (2.50- shakl). Tashqi va ichki yumaloqlash radiuslarining 
o ‘lchamlari 2.51- shaklda ko‘rsatilgandek qo‘yiladi.
Yumaloqlash, bukilish joy lari va shunga o ‘xshashlaming radiuslari 
bir xil bo‘lsa yoki bir o ‘lchamli radius ko‘p uchrasa, u holda bu radius- 
laming o ‘lchamlarini bir necha joyda, ya’ni chizmaning ochiq joyida 
quyidagicha yozib ko‘rsatish tavsiya etiladi. «Yumaloqlash radiuslari 
1,5 mm» (2.52-shakl, 
a).
«Ichki yumaloqlash radiuslari 2 mm» 
(2 .5 2 -sh ak l, 
b)
yoki «K o‘rsatilm agan radiuslar 5 mm» va hokazo. 
Yumaloqlanadigan burchak uchlari yoki yumaloqlash yoyi markazi koor- 
dinatalarini ko‘rsatish zarur bo‘lgan holda chiqarish chizig‘i yumaloqla­
nadigan burchak tomonlari kesishgan nuqtadan yoki yumaloqlash yoy- 
lari markazidan chiqariladi (2.53-shakl).
Diametr o‘lchamini ko‘rsatishda o‘lcham soni oldiga 0 belgisi 
qo‘yiladi, uning balandligi o ‘lcham soni balandligiga teng. Aylana (0) 
belgisi 45° li qiya chiziq bilan kesiladi. Bu belgi aylanish sirtidan iborat 
bo‘lgan buyum yoki uning elementi shaklini aniqlash uchun qo‘shimcha

---

vositadir (2.49- shakl, 
b
). Diametr oicham i aylana ichida ko‘rsatilgan 
hollarda o‘lcham soni o‘lcham chizig‘i o‘rtasidan biror tomonga siljitib 
yoziladi. Murakkab konfiguratsiyaga ega bo‘lgan buyumda diametr 
o‘lchamlarini 2.54-shakldagidek ko‘rsatish mumkin. 2.55-shaklda te­
shikning o ‘qi bo‘ylab qirqimidagi (yoki kesimidagi) tasviri bo‘lmasa, u 
holda o ‘lchamlar soddalashtirilgan qirqimda teshikka o‘lcham qo‘yish 
ko‘rsatilgan.
0 ‘zDSt 2.318:2003 quyidagi hollarda diametr o ‘lchamini qo‘yishda 
soddalishtirilgan qoidani belgilaydi:
1) tasvirdagi teshikning diametri 2 mm va undan kichik bo‘Isa;
2) o‘q bo‘yicha berilgan qirqim yoki kesim tasvirida teshik ko‘r- 
satilmagan bo‘Isa;
3) umumiy qoidalarga ko‘ra teshikka qo‘yilgan o‘lcham chizmani 
o‘qishni qiyinlashtirsa.
Teshikning o‘lchamlarini chiqarish chizig‘ining tokchasiga qo‘yish 
lozim. Aylanish sirtini belgilash uchun diametr yoki radius oTcham son- 
larining oldiga 0 yoki