‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

iT= l:2,
tuproq qazish yonbag‘rining qiyaligi 
iK
=1:1,5 berilgan 
boisin. Maydonchaga chiqadigan yo‘lkaning yarimyumaloq qismi 
mavjud bo‘lib, bu misol quyidagicha bajarilishi mumkin:
1) chiziqli masshtab va masshtab qiyaliklari grafigi chizib olinadi;

---

13.23-shakl.
2) topografik sirt gorizontallaridan 
25
belgiga ega bo‘lganining may- 
doncha qirg‘og‘i bilan kesishgan nuqtalari aniqlanadi;
3) maydonchaning qaysi tomonida tuproq qazish va to‘kish ishlari 
bajarilishi aniqlanadi;
4) maydonchaga chiqish apparelining intervallari aniqlanadi va ular 
chizib chiqiladi;
5) maydoncha qirralariga perpendikular qilib masshtab qiyaliklari 
chiziladi va ularda ko‘rsatilgan qiyaliklar masshtab qiyaliklari grafigidan 
foydalanib intervallari belgilab chiqiladi;
6) belgilangan nuqtalardan tuproq to‘kish va qazish yonbag‘irlarining 
gorizontallari o ‘tkaziladi va ulaming o ‘zaro kesishish chiziqlari 
yasaladi;
7) topografik sirt gorizontallari bilan tuproq qazish va to‘kish 
yonbag‘Manning gorizontallari o‘zaro kesishish nuqtalari topiladi;
8) barcha aniqlangan nuqtalar o ‘zaro ravon tutashtiriladi. Shunda 
tuproq qazish va to‘kish ishlarining chegaralari yasalgan hisoblanadi;
9) ortiqcha chiziqlar o‘chiriladi va chizma taxt qilinadi.

---

O ‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar
1. Topografik chizmalarda nimalar tasvirlanadi?
2. Joyning past-balandligi deganda nima tushuniladi?
3. Topografik planlaming xaritalardan farqi nimada?
4. Topografik chizmalar chizma geometriya fanining qaysi bo‘limida 
o‘rganiladi?
5. To‘g‘ri chiziq kesmasining sonlar bilan belgilangan proyeksiyasi 
nima deyiladi?
6. Apparel nima? Qiyalik-chi? Interval-chi?
7. Sonlar bilan belgilangan proyeksiyalarda tekislik qanday ko‘ri- 
nishda tasvirlanadi?
8. Topografik sirtlar chizmada qanday elementlari bilan tasvirlanadi?
M ashqlar
1. Ikki tekislik (P. va