‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

II 
qo'shiniarini yana yengadi. Shu yili Sarduri 
II 
vafot etib, 
taxtga o 'g 'li Rusa I o'tiradi. Rusa I m.av. 735-712-yillarda Urartu 
podsholigini boshqaradi. Rusa 
I 
podsholigining dastlabki davrida 
mamlakatda ichki g'alayonlar boshlanadi. U Kavkazorti va Sevan 
atrolida q o 'zg'olon ko'targan 23 ta podsholik ustidan g'alaba qo- 
zonadi.
M.av. 714-yili Ossur podshosi Sargon 
II 
Urartu ustiga yana 
qo'shin tortadi. Urmiya k o ii yaqinidagi jangda Sargon II qo'shin­
lari Urartu qo'shinlari ustidan g'alaba qozonadi. Ular shahar va 
qishloqlarni vayron etlib, katta boylik bilan Urartuga 
bostirib 
kirib uni ham vayron qiladilar. Bu xabarni eshitgan Rusa 1 o'zini 
o'zi o id irad i. Rusa 
I 
vafotidan keyin taxtga Rusa 
II 
o'tiradi. Bu 
davrda Urartu o 'z mustaqilligini saqlab qolgan b o is a ham. avvalgi 
shon-shuhratini boy bergan edi. Shu davrda Urartu podsholari Os- 
suriya bilan yaxshi munosabat o'rnatishga harakat qilganlar.
Shu davrda Urartuga shimoldan kimmeriylar va skiflar bostirib 
kirib, mamlakatni xonavayron qilganlar. Sharqdan Midiya qo'shin­
lari hujum boshlab, Urartuni bosib olgan. Shunday qilib ichki 
g'alayonlar. qo'shni davlatlar va qabilalaming hujumlari natijasida
I Irartu davlati kuchsizlanib, barham topib, so'ngra mayda davlat- 
larga bo'linib ketadi.
223

---

Urartu podsholigining ijtimoiy tuzumi, xo‘jaligi va madani­
yati. 
Urartuda ishlab chiqarish, savdo-sotiqning rivojlanishi, va 
nihoyat talonchilik urushlari, xususiy mulkning orta borishi hamda 
mulkiy terigsizlikni kuchayishiga olib keladi. Bu hoi aholi orasida 
tabaqalanishni keltirib chiqardi. Urartu aholisi boy-badavlat, o'rta- 
hol, kam bag'al va qullar tabaqasiga bo'linib ketadi. Ayniqsa xalq 
yig'ini tomonidan saylangan oqsoqollar va harbiy boshliqlar boyib 
keta boshladilar. Ular o'zlarini aslzoda, y a’ni zodagonlar deb hi- 
soblay boshlaydi. Ayrim-ayrim viloyatlaming hukmdorlari bo'lib 
oladilar. Bu hukmdorlar o 'z o'rinlarini o 'g 'illari yoki aka-ukalari- 
ga meros qilib qoldiradigan boiganlar. Qabilalar ittifoqi birlashib. 
Urartu podsholigi tuzilar ekan, taxt otadan bolagayoki aka-ukalar- 
ga meros qilib qoldirilgan.
Urartu podsholari huzurida uning aka-ukalari, qabila oqsoqol- 
lari va harbiy boshliqlardan iborat aslzodalar kengashi faoliyat 
ko'rsatgan. Podsho mamlakatni amaldorlar, harbiylar, ruhoniylar 
va aslzodalar kengashiga tayanib boshqargan.