‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

0 ‘rta podsholik davrida xo'jalik. 
M isrda m arkazlashgan 
kuchli davlatning tashkil topishi natijasida x o 'jalik ancha taraqqiy 
etgan. M isr fir’avnlari yangi yerlar ochishga va sug'orish inshoot- 
larini qurish ishiga katta e 'tib o r berganlar. Fayum vohasidagi k o 'l 
chuqurlashtirilib sun’iy suv om boriga aylantirilgan. N il daryosidan 
suv om bori tom on kanal qazilib unga suv keltirilgan. Baland joy - 
larga suv chiqarish uchun shod til’ k ash f etilib. ulardan foydalanil­
gan. M a’lumki Q adim gi Sharq dunyosidagi H indiston, A rabiston. 
Eron, 0 ‘rta Osiyo havosi issiq m am lakatlar qatoriga kiradi. Bu 
m am lakatlarda ziroatchilik asosan sun’iy sug 'orish ga asoslangan- 
dir. X ususan, Q adim gi M isr ikki sahro - Sahroyi K abir va Suriya
- M esopotam iya, shuningdek, A rab sahrolari orasida joylashgan 
mamlakatdir.
Garchi M isr yerlaridan dunyodagi eng ulkan daryo - Nii (6500 
km) oqib o 'tishiga qaram asdan. dehqonehilik qilinadigan dalalarni 
suv bilan sug 'o rish m uam m o b o 'lib kelgan. C hunki N il daryosin­
ing o 'zan i ancha chuqur b o 'lib , ekin m aydonlariga suv chiqarish 
mushkul bo'lgan. K anallardagi suv sathi ko'pincha dalalar sathi- 
dan ancha pastda bo 'lg an. Shu sababli Sharqda. xususan Q adim ­
gi M isrda suvni pastdan yuqoriga uzatish chorasi ko'rilgan. Suvni 
yuqoriga uzatishning eng qadim gi q o 'l usuli M isr tipi -shoduflar 
b o'lib. qadim iy M isrda, M esopotam iyada va H indistonda shoduf 
keng tarqalgan edi. S hoduf bir ustun, ustunga bo g 'lan g an yog'och 
dastak qovg'a(m esh, paqir)dan iborat. S hoduf daryo, kanal bo'viga 
yoki quduqqa quriladi. D astakning qovg'a-m esh tom oni suvga bot- 
irilib, dastakning tosh osilgan orqa tom oni bosiladi va qovg'ada 
suv yuqoriga k o'tarilib, tarnovli hovuzga quviladi. H ovuzdan suv
50

---

tarnov orqali ekinzorlarga quyiladi. Shuni ta'k id lash kerakki, suv 
sathi p ast bo 'lib. ekin m aydonlari baland b o is a , shoduflar ba- 
landlikka qarab bir nechta yerga o'rnatilgan. C hunonchi, birinehi 
shoduf o 'z suvini 2-shodufga, ikkinchisi esa uchinchining hovuziga 
quygan. Shodufni harakatga keltirish uchun unda ikki kishi ishla- 
gan. B a'zan shodufda navbat bilan bir necha kishi ishlagan b o iis h i 
mum kin. Tadqiqotchilarning fikriga k o 'ra . sh oduf yordam i bilan 
bir soatda ikki m etr balandlikka 3400 litr, uch m etr balandlikka 
2700 litr, to i t m etr balandlikka esa 1800 litr suv chiqarish m um ­
kin ekan. M ehnatni yengillashtirish va shodutlar ishini tezlashtirish 
uchun ularni bir necha qavatli qilar edilar. S hoduf dastagi 1,5 metr- 
dan ortiq b o im a g a n . S h od uf M isr irrigatorlari tom onidan O 'rta
podsholik davrida, m.av. 1 7 5 0 - 1600-yillar orasida k ash f qilingan. 
M.av. 285—212-vi 1 larda yashagan m ashhur yunon fizigi va olimi 
A rxim ed M isr c h ig irin i takom illashtirgan ekan. Shu tariqa M isr­
da dehqonchilik ancha rivojlangan. Voha atrofida chorvachilik ham 
taraqqiy etgan. M isr shaharlari va qishloqlarida hunarm andchilik, 
xususan shishasozlik ham shu davrda rivoj topib ichki va tashqi 
savdo taraqqiy etgan. M isr savdogarlari Finikiya, Falastin, N ubiya, 
Kichik O siyo v a Ikki daryo oralig'idagi m am lakatlar bilan q iz g 'in
savdo-sotiq ishlarini olib borganlar. Savdo ishlari asosan quruqlik 
va suv y o 'llari orqali am alga oshirilgan. O i t a podsholik davrida 
Fayum vohasida Ittaun shahri qurilib, u ayni vaqtda fir’avnlar- 
ning qarorgohiga aylangan. 12-sulola davrida M isr Sharqdagi eng 
qudratli davlatga aylangan.