‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

27-chizm a.  Jazolash  turlari
Tanbeh   berish  —  eng  muhim jazo  chorasi.  0 ‘qituvchi  o ‘quvchiga 
yuzma-yuz turib tanbeh beradi, buni kundaligiga yozib qo‘yish  mumkin.
Ogohlantirish  —  sodir  etilishi  mumkin  b o ‘lgan  muayyan  xatti- 
harakatlarning  oldini  olish  maqsadida  q o ‘llaniladi.
Havfsan  berish  —  o ‘quvchining  m a’lum  xatti-harakatlarini  q a t’iy 
choralar asosida baholash. Agar tanbeh va ogohlantirish kutilgan natijani 
berm asa,  o ‘quvchi  belgilangan  intizomni  buzaversa,  uning  aybi  qay 
darajada  b o ‘lishi  va  intizomni  qanday sharoitda  buzganligini  inobatga 
olib  unga  hayfsan  e ’lon  qilish  mumkin.
Uvaltirish  —  o ‘quvchining  m a’lum  xatti-harakatlariga  jamoa  yoki 
uning  tarbiyasi  uchun  m as’ul  b o ‘lgan  subyektlar  (ota-onalar,  vasiylar, 
jamoatchilik vakillari  va  boshqalar)  oldida  baho  berish.  Odamning  eng 
nozik sezgilaridan biri uyat, or-nomus va sharm-hayodir. Odamda insonda

---

izzat-nafs,  odam iylik q anc ha  kuchli  b o ‘lsa,  avvalo,  o ‘zini  h u r m a t   qilsa, 
u n d a   o r- n o m u s ,  uyat  shunchalik  kuchli  b o ‘ladi.  Bolalarni t a rb iy a la s h d a  
s h u   h is-tu y g ‘ularni  ehtiyotkorlik  bilan  o ‘stirish  lozim ,  lek in   h a d e b  
uyaltiraverish va qizartiraverish yaramaydi.  B undan oqilona va o ‘z o ‘m id a 
foydalanish  kerak,  shundagina  ijobiy  natijaga  um id  qilish  m u m k i n .
J a z o  p uxta  o ‘ylab qo'llanilishi  lozim ,  a k sin ch a , ja h l  u s tid a  ja z o la s h  
m u m k in   em as.  J a z o la r yakka  x a ra k te rd a ,  y a ’ni,  birgina  u s u ln i  q o ‘llash 
asosida  b o ‘lsin,  o ‘quvchining  aybiga  m o s,  m uvofiq  b o ‘lishi,  t e z - t e z  
q o ‘lla n ilm a slig i,  j a z o l a n u v c h i d a   j a z o n i n g   t o ‘g ‘ri  b e lg i l a n g a n l i g i g a  
n is b a ta n   s h u b h a   tu g ‘ilmasin  va  u l a r   o ‘z  ayblarini  sezsin.  J a m o a d a  
m u h o k a m a  qilish va jam oa t o m o n id a n   q o ‘llab-quvvatlangan j a z o  berilsa, 
u n i n g   t a ’sir  k u c h i   y a n a d a   o s h a d i .   B a r c h a   h o l a t l a r d a   h a m   j a z o  
ta rb iy a la n u v c h in in g  jism oniy va  ruhiy a z o b -u q ib a tla rg a  so lm aslig i,  uni 
tahqirlam asligi,  s h a ’nini  yerga  urm asligi  kerak.
X ulosa  qilib  aytganda  y u q o rid a   t a ’riflangan  ta rb iy a n in g   u m u m iy  
m e to d la ri  o ‘quvchilarga  pedagogik  t a ’sir  k o ‘rsatish  s o h a la r in i  q a m r a b  
olm aydi.
P edagogika  fani  va am aliyoti  h a r  d o i m   rivojlanib  b o r a r  e k a n ,   u n g a 
m uvofiq  ravishda  tarbiya ja ra y o n i  h a m   tak o m illa sh ib   b o r a v e ra d i.
Tarbiya jarayonining u m u m iy  h o la tid a n   kelib c h iq q a n  h o l d a  tarbiya 
m eto d la rin i  quyidagi  uch  g u ru h g a   b o ‘lish  m um k in :