‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

M eh n at  tarbiyasinin g  m azm uni,  shakl  va  m etodlari. 
M e h n a t 
tarbiyasini  tashkil  etish ja ra y o n id a   o ‘q u vchilar dastlab  ishlab chiqarish 
jarayonlarining  ilmiy  asoslari  bilan  tanishadilar.
M e h n a t  tarbiyasi  m aqsadga  muvofiq,  tizim li,  izchil  tashkil  etiladi. 
M e h n a t  t a ’limi  s i n f  xonalari,  o ‘quv-tajriba  m ay d o n i,  m a sh in a -tr a k to r 
saroyi,  o ‘quv-tarbiyaviy tadbirlar jarayoni,  ishlab chiqarish  korxonalari 
va  x o ‘jaliklarning  dalala rid a  olib  boriladi.
N atijada m a ’lum   qiym atga ega b o ‘lgan  ijtimoiy-foydali m ahsulotlar 
yaratiladi  h a m d a   ilg‘o r   kasb  sohiblariga  xos  b o i g a n   shaxslik  fazilatlari 
shakllanadi.
1  A lisher  N avoiy.  A sarlar.  0 ‘n  besh  to m lik .  U c h in ch i  n ashr.  —  T o sh k en t,  G ‘.G ‘ulo m  
n o m id ag i  badiiy  ad ab iy o t  n a sh riy o ti,  1977,  -  2 9 -3 0 -b etlar.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Shu  j ih a td a n   olib  q arag an d a ,  bugungi  k u n d a   m e h n a t  t a ’lim ining 
m a z m u n i ,  m aq sad   va  vazifalari  o ‘zgardi,  texnologik  t a ’lim  ustuvorlik 
kasb etdi,  o ‘q u v ch ilam i  kasbga  y o ‘naltirish  tizimi yangilandi.  M e h n a tn i 
ilmiy tashkil  e tish n in g  birinchi  darsini  h a m   o ‘quvchi  t a ’lim j a ra y o n id a  
oladi.
M e h n a t   t a r b i y a s i   b i la n   m e h n a t   t a ’lim i  b i r - b i r i   b ila n   o ‘z a r o  
b o g ‘langan.  M e h n a t  faoliyati  m a ’lu m   bilim ga ega  boMishni talab  etadi. 
Z e ro ,  bilim  va  k o ‘n ik m a la r o ‘q u v ch in i  m e h n a t  faoliyatiga tayyorlaydi.
T a ’lim  ja ra y o n id a   olgan  bilim larini  a m a liy o td a   sinab  k o ‘radilar, 
u m u m iy  m ehnat jara yonida o ‘quvchilarning  kom binatlar, j a m o a   h a m d a  
f e r m e r x o ‘jaliklari,  k orxona,  zavod  va  fabrikalarda texnik va texnologik 
b i l i m l a r i   m u s t a h k a m l a n a d i ,   s h u n i n g d e k ,   u l a r   t a s h k i l o t c h i l i k  
m alakalariga  h a m   ega  b o ‘ladilar.
Sinfdan  tashqari  ishlar jarayonida  m e h n a t  tarbiyasi ayniqsa  m u h im  
a ha m iya t  kasb  etadi.
Sinfdan  ta s h q a ri  m a s h g ‘u lo tla rn in g   turli  shakllari  o ‘q u v c h in in g  
tex n ik   ijodkorligini  rivojlantiradi,  u  yoki  bu  bilim   sohasida  bilim ga 
boMgan  qiziqishini  shakllantiradi.  T o ‘g a r a k larda  o ‘q u v c h in in g   qiziqish 
va  qobiliyatlari  n a m o y o n   boMadi.
0
‘q u v c h i l a r n in g   t o 'g a r a k l a r d a g i   f a o li y a ti   m a ’lu m   p e d a g o g i k  
talablarga  rioya  qilg an d a  sam arali  boMadi.  C h u n o n c h i :
—  to 'g arak   faoliyati  ijtimoiy  a h a m iy a tg a   ega  boMishi  lo zim ,  y a ’ni, 
0
‘quvchilar tayyorlagan  b u y u m la r  kishilar  u c h u n   am aliy   q iy m a tg a   ega 
boMishi  zarur;
—  texnik  ijodkorlik  o ‘quv  muassasasidagi  o ‘q u v - m e h n a t   ja ra y o n i 
bilan  uzviy  a lo q a d a   boMishi  kerak  (m a k ta b ,   kollej,  oliy  t a ’lim   va 
boshqalar);
—  ijtimoiy-foydali,  u n u m li  m e h n a t ja r a y o n i d a  o ‘q u v c h in in g  te x n ik  
ijodkorligini tashkil  etishda faoliyatni  ijtimoiy b u y u rtm a d a n   ijodkorlikka 
aylantirish  kerak  boMadi.
T o ‘garak faoliyati  jarayonida 
0
‘quvchilar o ‘z kollejlari  u c h u n   o ‘au v - 
k o ‘rsatmali  qurollar:  jad vallar,  rasm lar,  d i a g ra m m a la r,  kolleksiyalar, 
od d iy   m odellar,  y u qori  sinflarda  —  ste n d la r,  harak atd ag i  m o d e lla r n i 
yaratishi  m um kin.
T abiatshunoslik,  b o ta n ik a ,  zo o lo g iy a d a n   am a liy   m a s h g ‘u l o tla rd a  
o ‘quvchilar  o ‘quv -tairib a  u ch a stk a larid a  ishlaydilar,  jo nli  b u r c h a k l a r  
tashkil  etadilar,  o ‘quv  m a sk a n in i  k o ‘kalam z o rlash tirad ilar.
M ehnat tarbiyasi oilada tabaqalashtirilgan h o ld a olib boriladi: b o lalar
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

o ‘z - o ‘ziga  xizmat  qiladilar,  uy  hayvonlarini  parvarishlaydilar,  r o ‘zg‘o r  
texnikalarini t a ’mirlash  bilan shug‘ullanadilar.  Oila budjeti va uni yuritish 
bilan  bog'liq  to p s h iriq la rn i  b ajaradilar,  o il a d a   b o lalar  va  k a tta la r 
m ehn atin i  h am k o rlik d a  tashkil  etishning  im koniyatlari  cheksiz.
S o ‘nggi  yillarda  o ‘qu v ch ilar  m eh n at  tarbiyasiga  iamoatchilik  katta 
e ’tib o r  berm oqda.  Yirik  fe rm er  x o ‘jaliklari,  q o ‘sh m a  korxonalarning 
jam oalari  m a ktablarni  o taliqqa  o lm o q d a ,  u larning  m oddiy  bazasini 
yaratish,  o ‘q u v ch ilarn in g   bilim   olishlari,  ijtim oiy-foydali  m e h n a tn i 
tashkil  etishda  y o rd a m   b erm oqdalar.