‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

Jam oa  haqida  tushuncha. 
Ja m o a   (lotincha  «kollektivus»  so‘zining 
tarjimasi  boMib,  yigMlma,  om m a,  birgalikdagi  majlis, birlashma, guruh) 
bir  necha  a ’zo  (kishi)lardan  iborat  boMib,  ijtimoiy  ahamiyatga  ega
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

um um iy   maqsad  asosida  tashkil  topgan  guruh  demakdir.  Zamonaviy 
talqinda «jamoa» tushunchasi  ikki xil  m a ’noda  ishlatiladi.  Birinchidan, 
j a m o a   d e g a n d a   bir  necha  kishilarning  m uayyan  m aq sa d   yoMida 
birlashuvidan  iborat  tashkiliy  guruhi  tushuniladi  (m asalan,  ishlab 
chiqarish jamoasi,  zavod jamoasi,  o ‘quv  yurti jamoasi,  x o ‘jalik jamosi 
va  hokazo).  Ikkinchidan, jam oa deganda yuqori darajada  uyushtirilgan 
guruh  tushuniladi.  Chunonchi, 
0
‘quvchilar  jamoasi  yuqori  darajada 
uyushtirilgan  birlashma  hisoblanadi.
Jam oada va  iamoa yordamida tarbiyalash  — tarbiya tizimida  muhim 
ahamiyatga ega boMgan tamoyillardan biridir.  Shaxsni  shakllantirishda 
jamoaning yetakchi rol o ‘ynashi t o ‘g‘risidagi fikrlar pedagogika fanining 
ilk  rivojlanish  davrlaridayoq  bildirilgan.  J a m o a d a   u n in g   a ’zolari 
o ‘rtasidagi  munosabatning alohida shakli yuzaga keladi, bu esa shaxsning 
jamoa  bilan  birgalikda  rivojlanishini  t a ’minlaydi.  Lekin  h ar  qanday 
guruhni  ham jam oa deb hisoblab boMmaydi. Jam oa bir q a to r belgilaiga 
egadirki,  mazkur belgilar jamoani kishilarning yetarli darajada uyushgan 
har q anday guruhdan  ajratib  turadi.
0
‘quvchilarjamoasi o‘zigaxoslik kasb etuvchi muhim belgilarga egadir. 
Quyida jamoa  va  uning  xususiyatlari  (belgilari)  borasida  so‘z yuritamiz.
Ja m o a   ijtimoiy  jamiyatning  bir  qismi  hisoblanadi,  unda  ijtimoiy 
hayot  va  kishilik  munosabatlarining  barcha  m e ’yorlari  o ‘z  ifodasini 
topadi.  Z e ro ,  ja m o a   jam iyatdagi  mavjud  m u n o s a b a t la r   tizim ida 
namoyon  boMar  ekan,  jam oa  va  ijtimoiy jamiyat  maqsadi,  intilishida 
o ‘zaro  birlik,  uzviylik,  aloqadorlik  yuzaga  keladi.
Shu  bois jam oa  hayotining  aniq  (yagona)  maqsadga  qaratilganligi 
va ijtimoiy-g'oyaviy xususiyat  kasb etishi uning yetakchi belgisi  sanaladi.
H a r bir  jamoa  boshqa  iamoalar  bilan  uzviv  aloqadorlikda  mavjud 
boMadi.  Muayyan jam oaning  har bir a ’zosi jamiyat  ijtimoiy  faoliyatini 
tashkil  etish jarayonida o ‘z jamoasi  bilan birgalikda ishtirok etadi. Jamoa 
a ’zolarini  intilishlarini  tushunish,  jam o a   oldiga  q o ‘yilgan  maqsad 
mohiyatini  chuqur  his  etish  ham da  uning  shaxsni  shakllantirishdagi 
o ‘rni  va  rolini  t o ‘g‘ri  baholay  olish  jam oa  a ’zolarining  um um iy  va 
xususiy  (shaxsiy)  maqsad,  qiziqishi,  ehtiyoj  va  faoliyatlari  o ‘rtasidagi 
birlikni  nam oyon etadi  hamda jam oaning boMinishiga yoM  q o ‘ymaydi.
H a r  bir  jam oa  o ‘z - o ‘zini  boshqarish  organiga  ega  va  umumiy 
jamoaning  uzviy qismi  sanaladi.  Shuningdek,  u  m aqsadning  birligi  va 
tashkil  qilish  xususiyatlari  orqali  umummilliy ja m o a   bilan  bogManadi. 
Ijtimoiy iamivat ehtivoiini qondirishga vo‘naltirilgan birgalikdagi faoliyat
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

jam oanin g   navbatdagi  m uhim   xususiyatidir.  Ja m o a   faoliyatining 
ijtimoiy-g‘oyaviy  yo‘nalishi  ham  jam oaning  faoliyati  m azm unida  o ‘z 
aksini  topishi  muhim  ahamiyatga  egadir.
Ja m o a   xususiyatini  aniqlashda  kishilar guruhining  yagona  ijtimoiy 
tizimini  o ‘m ata  olishdagi usuli,  ya’ni, jamoani  tashkil  qilish  usuli  ham 
muhim  hisoblanadi.
Pedagogik  jihatdan  maqsadga  muvofiq  tashkil  etilgan  jam o a, 
xususan,  uning  a ’zolari o ‘rtasida  o ‘zaro  ruhiy yaqinlik,  ishchanlik,  bir- 
biri  u c h u n   g ‘a m x o ‘rlik,  o ‘zaro   yo rd am ,  jam o a   m an fa ati  uch u n 
qayg‘urish,  mazkur  yo‘lda  amaliy  harakatlarni  tashkil  etish  hamda 
javobgarlik  hissi  qaror  topadi.
Dem ak, jam oa  o ‘zida  quyidagi  xususiyatlarni  namoyon  etadi: