‘z b e k is t n r espu blik asi o L iy va ‘rta m axsus ta’ L i m vazirlig I

(V.l.Zagv yaz ins
 
kiy)
T a'lim   m eto d lari
T a'lim   m e to d la ri
—  o 'q u v
d e g a n d a
jara y o n in in g
o 'q itu v c h in in g
m u rak k ab
o 'rg a tu v c h a n lig i
tark ib iy   u n su ri
va
(kom ponenli)
o 'q u v c h ila rn in g
bo 'lib ,  o 'q itu v c h i
o 'q u v   m aterialin i
va  o 'q u v c h i
e g a lla s h g a
fao liy atin in g
y o 'n a ltirilg a n
b a rch a
tu rli  d id a k tik
y o 'n a lish la rin i
m asalala r
y o ritish g a   xizm at
y ech im in i
qiladi,  u lar
to p is h g a   o id
o 'rta s id a   k o 'p
o 'q u v  —bilish
sonli  alo q a  va
fao liy atlarin i
b o g 'lan ish la rn i
tash k il  etish
y u zag a   k e ltirad i
u su lla ri
(G .I.S h u k in a )
tu sh u n ila d i
(l.F .X a ila m o v )
T a'lim  
m eto d i  — 
b e lg ila n g a n  
m a q s a d g a  
e rish ish n i 
ta'm in lo v c h i 
alg o ritm  
lash tirilg an , 
m u ay y an  
m a z m u n g a  
e g a  
h a ra k a tla r 
tizim id ir 
(P.I.Podlasiy)
5 - r a s m .   « T a ’lim  m e t o d i »   t u s h u n c h a s i n i n g   m o h i y a t i n i   y o r it u v c h i   q a r a s h la r
Shuningdek,  t a ’lim  m eto d larin in g  
0
‘q itu v ch i  va  o 'q u v c h ila r n i n g  
o 'z a r o   ham korlikdagi  tartibli  faoliyatlari  usullari  ekanligi  t o ‘g ‘risidagi 
fikrlar  ham   mavjud.
«T a’lim  m etodlari  dastlab  pedagog o n g id a ,  m u a y y a n   y o ‘nalishdagi 
faoliyatning  u m u m la s h m a   loyihasi  ta rz id a   n a m o y o n   boMadi.  M a z k u r  
lo y ih a   a m aliy o tg a 
0
‘q itu v c h i  va  o ' q u v c h i l a r   f a o liy a tin in g   o ‘z a r o  
tutash u v i,  o ‘qitish  va  o ‘qishga  q aratilgan  a n iq   h a r a k a tla r,  a m a lla r yoki
1  Ф и л о с о ф с к и й   словарь.  5 -и зд .  / / П о д   ред.  П .Т .Ф р о л о в а .  —  М о с к в а ,  1987.  —  с.  278.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

u sullar  m ajm u asi  sifa tid a   joriy  etiladi.  M e to d   boshqa  s h a k l la r d a  
nam oyon  b o ‘lmaydi,  b u ning boisi t a ’lim  m eto d i  o ‘zida,  um um iy h o ld a  
faoliyatning  didaktik  m odelini  ifoda  eta d i» 1.
1.  Qayd  etilayotgan  tu sh u n c h a   m ohiyatini  to'laqonli  yorituvchi 
t a ’rifni  aniqlashga  b o ‘lgan  urinish  bugun  h am   davom   etyapti,  y a n g i- 
yangi  t a ’riflar  ilgari  surilm oqda.  Biroq,  «ta’lim  metodi»  tu s h u n c h a s i 
m ohiyatini  yoritishga  nisbatan  turlicha  q arashlarning  mavjudligiga 
qaram ay,  ularni  o ‘za ro yaqinlashtiruvchi  um um iylik  mavjud.  Aksariyat 
mualliflar  «ta’lim  m etodlari  o ‘quvchilarning  o ‘quv-bilish  faoliyatini 
tashkil  etish  usullari»  degan  qarashga  yon  bosadilar.  D em ak,  t a ’lim 
metodlari  t a ’lim ja ra y o n id a   q o ‘llanilib,  uning sam arasini t a ’m inlovc hi 
usullar  majmuidir.
T a ’lim  m e t o d l a r i   t a ’lim  m aqsadini  yoritishga  xizmat  qiladi,  u 
y o r d a m i d a   t a ’lim   m a z m u n i n i   o ‘zlash tiris h   y o ‘llari  ifoda  e t i l a d i ,  
o ‘qituvchi va  o ‘quvchilarning o ‘zaro  harakati,  xususiyati  aks  ettiriladi.
M eto d ,  bir  t o m o n d a n ,   t a ’lim  maqsadiga  erishish  vositasi  sifatida 
nam o y o n   b o ‘lsa,  b o sh q a  to m o n d a n ,  boshqariluvchan  o ‘qish  faoliyatini 
am alga  oshirish  sharti  hisoblanadi.
T a ’lim  m eto d lari  d o im o   u yoki  bu  o ‘qish  vositalari  yordam ida joriy 
etiladi,  shu  bois  u larn in g   o ‘zaro  shartlanganligini  t a ’kidlash joiz.
T a ’lim  m e to d i  tuzilm asi  chizm a da  quyidagicha  n am oyon  b o ‘ladi 
(M .N .S k a tk in   qarashlariga  k o ‘ra):