Мускул системаси.
Тугаракогизлиларнинг мускул системаси лан-
цетникларнинг мускулига нисбатан кучлироц булса-да, хали тана ва
дум мускуллари жуда содда тузилган. У мускул сегментлари — мио-
мерлардан ва уларни ажратиб турувчи миосепталардан ташкил топ
ган. Халцум цисмида миомерлар остида висцерал мускулатура ривож
ланади ва огизолди воронкаси, тил хамда жабра халталарининг мурак
каб мускул системасини хосил цилади. Бу мускуллар улжасига ёпи-
шиш, терисини пармалаб тешиш, озицни суриш ва жабра халталари
орцали сувнинг оцимини таъминлаш каби вазифаларни бажаради.
Сувда танасини ён томонга буриш ёрдамида харакат цилади.
Нерв системаси
ва сезув органлари бошца умуртцали хайвонларга
нисбатан паст тарацций этган. Бош миянинг содда тузилган белгила-
ри цуйидагилар хисобланади: 1) бош миянинг беш булимидан мия-
часи узунчоц миядан ажралмаган, 2) бош миянинг булимлари (ол
динги мия, оралиц мия, урта мия ва узунчоц мия) битта горизонтал
текисликда кетма-кет жойлашади, 3) урта мия цопцоги тула усиб
етилмаган, 4) олдинги мия жуда кичик булиб, унинг тагини таргил
тана ташкил этади, цопцоги юпца эпителийли. Хидлов булаклари ол-
www.ziyouz.com kutubxonasi
29
динги мия яримшарларидан катта (14-расм), жуфт \идлаш нервлари шу
булакдан чикади. Оралик; миянинг эпителиал крпкрщца пинеал ва па-
риетал органлар жойлашади. Париетал орган ёруглик сезиш вазифасини
бажаради. Унинг устида жойлашган пинеал орган бошка умурт-кали-
ларда эпифиз безига айланади. Оралик, мия тубининг олдинги кисми-
дан бир жуфт куриш нервлари чикади ва бошка умурткалиларда булга-
ни каби, куриш нервлари узаро кесишма (хиазма) х,осил килмайди.
Бош миясидан \аммаси булиб 10 жуфт бош мия нервлари чикади,
чунки мия кугисининг энгса булими тараккий этмаганлиги сабабли 9
ва 10-жуфт нервлар мия кугисидан ташк;арида жойлашади.
Орк;а мияси лентасимон шаклда булади. Миногаларнинг орк,а мия
нервлари бошка умуртк;алиларга к;арши Уларок, бир-бири билан
кушилиб, аралаш нерв \оси л килмайди. М иксиналарда эса аралаш
нерв ^осил булади.
Тугаракогизлиларнинг сезиш органлари х;ам содда тузилган. Эши
тиш органи факат ички кулокдан иборат булиб, иккита (миногалар-
да) ёки битта (миксиналарда) яримой шаклидаги най парда — ла-
биринтдан ташкил топган. Х,ид билиш органи бошка умурткалилар-
дан фаркли уларок; битта, ток; булади. У бурун тешигидан бошланади.
Бу эса х,идлов халтасига кушилади. Хидлов халтасининг тагидан фа-
к,ат тугаракогизлиларга хос булган питуитар ёки гипофизар Усик,
чик;ади. Бу усимтанинг функцияси аникланмаган.
Жуфт кузлари бошнинг ён томонларида жойлашади ва бошка
умурткалиларнинг кузлари сингари тузилган. Лекин ярим тиник пар
да билан ёпилган. Париетал ва пинеал органлар ёругликни сезувчи
кушимча рецепторлар булиб хизмат килади. Тугаракогизлиларнинг яна
бир рецептори булиб, уларга ён чизик органи хизмат килади. Ён чизик
14-расм. Миноганинг бош мияси: А —устидан
куриниши, Б —остидан куриниши: 1—олдинги
мия, 2~х,идлов булими, 3 —^идлов нерви,
4—оралик мия, 5-6—чап ва унг габенуляр
тугунчалар, 7—эпифиз, 8—куриш нерви,
9—воронка, 10—куриш булими, 11—урта мия
Копцогидаги тешик, 12—урта миянинг таги,
13—кузни харакатга келтирувчи нерв,
14—учлик нерв, 15—юз (бет) нерви, 16—эши
тиш нерви, 17—узунчок мия, 18—ромбсимон
чукурча, 19—муртак %олидаги мияча.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |