7-жадвал
Алохида ишлаб чикарувчининг махсулот таклифи
I кг ун нархи (сум )
Х аф талиь такл и ф килинадиган ун
микдори (кг)
150
60
140
50
130
35
120
20
110
5
М ахсулот б и р л и ги н и н г
нархи, сум
1 -н и ш а .
Т ак л и ф эгри чизиги.
Бозорда т а к л и ф к и л ин ад и ган товар \а ж м и г а нархдан т аш к ар и
бир катор омиллар таъсир килади. Бу ом и лл арнингасосийлари куйи-
дагилар:
1) Ресурсларни н г нархи; 2) И ш лаб
ч ик ари ш тсхн ологияси ;
3) С о л и к ва дотац иялар; 4) Бош ка то в ар л ар н и н г нархи;
5) Нарх узгариш ининг кугилиши; 6) Бозордаги сотувчилар сони.
Т а к л и ф н и н г шу омиллардан бир ёки бир нечтасинмнг узгариши
т а к л и ф \ а ж м и н и н г у з г а р и ш и н и такозо килади.
Таклифга таъсир килувчи омилларни а л о \и д а -а л о \и д а караб чи-
Камиз.
1.
Ресурсларнинг нархи.
Ишлаб чикариш харажатлари ва так ли ф
уртасида мустах.кам узаро богликдик м а вж уд.Р е сурс н ар х л ар и н и н г
пасайи ш и ишлаб чикариш харажатлари н и камайтиради ва т а к л и ф
ни ош и рад и . А кси нча, ресурсларга н архн и н г о ш и ш и
иш л аб чик а-
<—
151
ри ш харажатларини ош иради в а т а к л и ф н и кискартиради. Масалан,
минерал угитлар нархининг п асайиш и бурдой так ли ф и н и ош иради,
ёмрирлатиб сугориш хар а ж атл ар и н и н г о ш и ш и маккажухори д о н и
так л и ф и н и кискартиради.
2. Ишлаб чикариш технологией.
Технологияларнингтакомилла-
шуви мах;сулот б и р л и ги н и анча самарали ишлаб ч и к ари ш га и м к о н
беради. Ресурсларнинг мавжуд нархида ишлаб чикариш харажатлари
кам аяди ва т а к л и ф купаяди. М асал ан , пахта зараркун ан дал ари га
Карши анча самарали биологи к усулларнинг яратилиш и пахта тола-
с и н и н г м и кд ори н и
ва си ф ати н и , б ин об ари н так л и ф и н и оширади.
3. Соликлар ва дотацияар даражаси.
К уп ч и ли к соликлар ишлаб
чик ари ш харажатлари таркибига киради. Ш у сабабли сол и коарн и н г
о щ и ш и иш лаб ч ик ари ш харажатларини ош иради ва так л и ф н и кис-
Картйради. Масалан, импорт товарларга бож туловларининг о ш и ш и
у н и н г т а к л и ф и н и кискартиради. А ксинча, давлат кандайдир товар-
ни иш л аб ч и к ар и ш га ёки б и рор сохага субсидия берса, бу амалда
харажатларни камайтиради ва ун ин г так л и ф и н и оширади.
4. Бошка товар нархи.
Бош к а товарлар нархи узгариши хам м аз
кур товар т а к л и ф и н и узгартиради. М асалан,
куй гушти нар х и н и н г
пасайиши мол гушти такли ф и н и оширади. Аксинча, мол гушти нар-
)ГинйнГТушиши куй гушти т а к л и ф и н и ош иради.
5. Нарх узгаришини кутилиши.
Келгусида махсулот н а р х и н и н г
у згар и ш и н и н г кутилиш и хам ишлаб чикарувчи н ин г бугунги кунда-
ги б озорга м а \с у л о т еткази б б ери ш х о \и ш и га таъси р курсатиш и
мумкин. М асал ан , келаж акда н еф т н а р х и н и н г к е ски н п а с а й и ш и -
н и н г кутилиш и н е ф т н и н г т а к л и ф и н и пасайтиради.
6. Ишлаб чикарувчилар (сотувчилар) сони.
Товар иш лаб ч и к а
рувчилар к а н ч а л и к куп булса, т а к л и ф ки л и н ад и ган махсулот м и к
дори ш ун ч ал ик куп булади. Т арм окдаги
иш лаб чикарувчилар сони
ортиб б ориш и так л и ф н и купайтиради, чунки товар ишлаб чикариш
купаяди.
Т а к л и ф х а ж м и н и н г узгари ш и га т о в а р н и н г са к л а н и ш хусусия-
ти, саклаш харажатлари ватранспорт-ташиш имкониятлари хам таъсир
курсатади. Масалан, у зо к вакт сак^аб булмайдиган к и ш л о к хужалик
ва о зи к -о в к а т махсулотлари учун т а к л и ф ка м д а н -к а м узгарувчан
булади.
И ш лаб чикари ш ж а раён и н и н г хусусияти, табиий ресурсларнинг
мавжуд дараж аси хам так л и ф га таъсир курсатади. М асалан, н ар х
н ин г узгаришига жавобан ишлаб чикариш ни кенгайтириш ёки бош-
Ка хил махсулот иш лаб ч и к ар и ш г а утиш
и м к о н и я ти мавжуд булса,
152
т а к л и ф узгаради. Кишлок, хужалигига ярокли булган ерлар чекл ан -
ган булса, у н и н г нархи (рента) к а н ч а л и к о ш м аси н , ер т а к л и ф и н и
ош и ри б булмайди.
Ижодий касб соха х одим ларининг (масалан, олимлар, шоирлар,
ёзувчилар, мусаввирлар ва бош калар) мехнат ма\сули ва ноёб санъ-
ат а с а р л а р и н и н г т а к л и ф и хам ноузгарувчан булади.
3-§. Талаб микдори ва таклиф микдори уртасидаги
нисбат хамда унинг узгариши
Виз ю кррида турли ом и л л ар таъ си рид а талаб ва т а к л и ф м и к д о
р и н и н г узгариб т у р и ш и н и курдик. Л е к и н талаб билан т а к л и ф м ик-
дорлари б ир-бирлари билан доим о маълум нисбатда булади, бу нис-
батлар узгариб туради. Баъзан талаб микдори
т а к л и ф м и кд ори да н
о ш и б кетиб, нарх кутирилса, ай р и м пайтда т а к л и ф м и кд ори талаб
м и кд ори да н о ш и б кетиб, б а \ о пасайи б колади. Талаб м и к д о р и б и
лан так ли ф микдори уртасидаги нисбат
бир-бирига тенг булган холат
бозор мувозанати дейилади.
Бозор мувозанати вужудга келган ,\олда
ш аклланган нарх бозор нархи дейилади. Баъзан уни мувозанатлаш-
ган нарх хам деб юритилади. Бозор мувозанати ва
мувозанатли нарх
\ а р доим мавжуд булиб турмайди, уларга таъсир килувчи куплаб
омиллар мувозанатликнинг бузилишига сабаб булади. Аммо и кти со
диётда ушбу мувозанатга д оим о и нти л и ш мавжуд булади.
«Талаб ва таклиф» тушунчалари т а \л и л и , бизга сотувчи ва х ар и
дорлар манфаатлари мос колишини караб чикиш га утиш и м ко н и н и
беради.
Мос келишлик уз ифодасини мувозанатли нархда топади.
Талаб ва т а к л и ф эгри ч и зн кл ар и н и битта граф и кк а ж о й л аш ти -
риб, б о зо р н и н г мувозанатли нуктасини \о с и л киламиз:
Do'stlaringiz bilan baham: