‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o liy va ‘rta m a X s u s ta’l im V a zir lig I m. P. Boltabayev, M. S. Qosimova

sohasida yaratilgan s o f darom adni aks ettiruvchi foyda korxona
faoliyatining eng m uhim um um lashtirilgan k o‘rsatkichi hisobla­
nadi. Tadbirkor ham m a vaqt foyda olishni maqsad qilib q o ‘yadi,
am m o ham m a vaqt ham foyda ololm aydi. Agar tushum tannarxga
teng boMsa, unda faqat m ahsulot ishlab chiqarish va sotish xarajat­
larining o 'm in i qoplashga erishiladi. Tushum dan oshib ketuvchi
xarajatlarda korxona salbiy moliyaviy natija k o ‘radi, bu uni murakkab
m oliyaviy ahvolga solib qo'yadi, bankrotlik ham istisno emas.
M ahsulotlarni sotishdan olingan foyda (zarar) q o'sh im ch a
qiym at so lig ‘i va aksizsiz m ahsulot sotishdan tushgan tushum va

---

m ahsulotlar ning tannarxiga kiritilgan ishlab chiqarish va sotish
xarajatlari o'rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. Keltirilgan ta’rifdan
foyda korxonaning o'z mahsulotlari (ishlari, xizm atlari)ni talab va
taklif asosida vujudga kelgan narxlar b o ‘yicha sotishdan hosil bo'lgan
yalpi daromad hajmiga bog'liqligi m a’lum bo'ladi.
Korxonaning yalpi daromadi mahsulotlar (ishlar, xizmatlar)ni
so tish d a n tushgan tu sh u m d a n m o d d iy xarajatlarni chiqarib
tashlagandan keyin ish haqi va foydani o'z ichiga oluvchi korxona
so f mahsulotlaridan iboratdir.
Bozor munosabatlari sharoitida korxona eng katta foyda olishga
erisha olm asa, tovarlarni sotish va xizmatlar ko'rsatish bozorida
o 'z mavqeini mustahkam ushlab turish, raqobat sharoitida o'z
ishlab chiqarishini dinam ik rivojlanishini ta ’m inlashga im kon
beruvchi foyda hajmini olishga harakat qilishi kerak.
Q uyidagi 8.3.3-jadvalda korxona foyda o lish n in g tahlili
berilgan.
8.3.3-jadval
Asosiy faoliyatdan olinadigan foyda (zarar) va uning o'zgarishiga 
ta ’sir qiluvchi om illar tahlili (ming so'm)
K o 'r s a tk ic h la r
H a q iq a td a
F arq i
( + ; - )
F o y d a
h ajm ig a
t a ’siri
O 'tg a n yil 
u c h u n
H iso b o t yil 
u ch u n