‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o liy va ‘rta m a X s u s ta’l im V a zir lig I m. P. Boltabayev, M. S. Qosimova

Nazorat va mulohaza uchun savollar
1. Iqtisodiy o'sishni ta’minlashda kichik biznes va xususiy tadbir­
korlikning ahamiyatini izohlang.
2. 2009-yilda kichik biznes sohasida qancha yangi ish o'rinlari tashkil 
etildi?
3. Mamlakatimizda bandlik muammosini hal etishda kichik biznes 
imkoniyatlarini tushuntiring.
4. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish aholining 
daromadlari va farovonligini oshirishga qanday ta’sir ko'rsatmoq- 
da?
5. Kichik biznes imkoniyatlaridan yanada kengroq foydalanishdagi 
muammolar va ulami bartaraf etish yo'llari bo'yicha o'z fikringizni 
bayon eting.
6. Xududiy kesimda belgilangan maqsad va vazifalarni aniqlashtirishda 
qanday holatlarni hisobga olish maqsadga muvofiq?
7. Kichik tadbirkorlik subyektlarini axborot-konsalting xizmatlari bilan 
qo'llab-quwatlash qanday choralar orqali ta ’minlanadi?
8. Kichik biznes subyektlarining moddiy-texnik ta’minoti bo'yicha 
kelgusida, xususan, 2008-2015-yillarda amalga oshiriladigan ishlar 
nimalardan iborat bo'lishi lozim?

---

9. Mamlakat iqtisodiyotida kichik biznes subyektlarining ulushi va 
ahamiyatini tubdan oshirish maqsadida qanday yo‘nalishlarda 
kompleks chora-tadbirlami amalga oshirish ko'zda tutilgan?
10. Samarali eksport faoliyatini amalga oshirishlari uchun kichik biznes 
subyektlari qanday axborotlar bilan ta ’minlangan bo'lishlari 
zarur?
Adabiyotlar
1
. 
Karimov I.A.
Barcha reja va dasturlarimiz vatanimiz taraqqiyotini 
yuksaltirish, xalqamiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi. 2010-yilda 
mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2011-yilga 
mo‘ljallangan eng muhim ustuvor yo‘nalishlarga bag‘ishlangan O'zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi. / / Xalq so'zi,
2011 yil 22 yanvar.
2. 
Karimov I.A.
Asosiy vazifamiz Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz 
farovonligini yanada yuksaltirishdir/I A Karimov. Toshkent: «O'zbekiston», 
2010.80-b.
3. 
Karimov I.A.
Jahon moliyaviy-i qtisodiy inqirozi, O'zbekiston 
sharoitida uni bartaraf etishning yo'llari va choralari / I.A.Karimov. T: 
O'zbekiston, 2009. 56-b.
4. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning «Mam­
lakatimizni modemizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati baipo etish 
ustuvor maqsadimizdir» hamda «Asosiy vazifamiz Vatanimiz taraqqiyoti va 
xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir» nomli ma’mzalarini o'rganish 
bo'yicha o'quv-uslubiy majmua. Toshkent: Iqtisodiyot. 2010. 342-b.
5. O'zbekiston Respublikasining Statistik Axborotnomasi 2010. 
Toshkent-2011.
6. 
Xodiyev B.Yu., Qosimova M.S., Samadov A.N.
Kichik biznes va 
xususiy tadbirkorlik. O'quv qo'llanma. — Т.: TDIU, 2010. — 267-b.
7. 
G ‘oyibnazarov B.K., Rahmonov H.O., Otajonov S h .I, Almatova
D.S.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik - mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy 
taraqqiyotini yuksaltirish omili. — Т.: «Fan», 2011. — I85-b.

---

IZOHLI LUG‘AT
Avizo 
— o 'z a ro h iso b -k ito b h o la tid ag i o 'z g a rish la r, pul 
o'tkazilishi, m ol jo'natilganligi haqida axborot hujjati; hisob-kitob 
ishlari bajarilgani haqida bir to m o n n in g ikkinchisiga jo 'n a tg a n
axboroti.
Agent 
— turli kelishuvlarni tayyorlash, ayrim ishlarni baja- 
rishda boshqa (yuridik yoki jism oniy) shaxs hisobidan va uning 
n o m id an faoliyat ko'rsatuvchi shaxs. Savdoda savdo agenti bilan 
ishlab chiqarish korxonasi, firmasi yoki xususiy shaxs kelishadi 
va kelishuv asosida ishonch qog'oziga tayanib, faoliyat yuritadi.
Akkreditiv 
— naqd pulsiz hisob-kitob bo'ladigan bank schyo- 
tining turi; kredit m uassasasidan olish m um kin b o 'lg an , aniq 
oluvchi ko'rsatilgan q im m atbah о qog'oz.
Aksept 
— tashkilotlar o'rtasidagi naq d pulsiz hisoblashishning 
b ir shakli; takliflam i qabul qilish, kelgan hujjatlar va m olga pul 
to'lashga rozilik berish ifodasi.
Aksiz 
— om m aviy iste’molga xos oziq-ovqat m ollari h am da 
nooziq-ovq at mollariga qo'yiladigan egri soliq. Ushbu soliq davlatga 
shunday m ahsulot ishlab chiqaruvchi va sotuvchilar to m o n id an
to'lanadi ham da narxning oshirilishi bilan aholi gardaniga yuklatiladi.
Aksiya 
— aksiyadorlar jam iyati a ’zosining mablag' qo'shganligi 
haqida guvohlik beruvchi qim m atbah о qog'oz. Aksiya sotib olgan 
shaxs aksiyador hisoblanib, m a ’lum huquq va m ajburiyatga ega 
bo'ladi.
Aksiyadorlik jamiyati 
— korxonaning tashkiliy-h uquqiy shakli 
b o 'lib , jam iy at ixtiyoridagi m ulki, boyligiga asoslanib, faoliyat 
yuritadi. A ksiyadorlik jam iy ati sarm oyasi jam iy at a ’zolarining 
q o 'sh g an pul m ablag'i yoki m oddiy n e ’m atidan tashkil topadi.
Aksiyaning nazorat paketi 
— b iro r shaxsga aksiyadorlar j a ­
m iyati faoliyati ustidan nazorat qilishni ta ’m inlaydigan aksiyalar 
hissasi. O datda bunday holat aksiyalar m iqdorining yarm idan ko'pi 
yoki katta qismi b ir qo'lda to'planganda amalga oshadi.

---

Arbitraj 
— xo'jalik tom onlari o'rtasidagi kelishm ovchiliklarni 
hal qiluvchi hakam lar sudi.
Aylanma fondlar 
— bu fo n d la r o d a td a ishlab c h iq arish
jarayonlarida bir m arta ishlatilib, ularning h ar birida yangilanadi 
va o 'z qiym atini ishlab chiqarilgan m ahsulotga to'la o'tkazadi.
Asosiy fondlar 
— bu fondlar ishlab chiqarish jarayonida qayta - 
qayta ishlatiladi. U lar uzoq m u d d a t davom ida foydalanishga 
m o'ljallangan bo'lib, emirilishi darajasiga qarab, ishlab chiqarilgan 
mahsulot qiymatiga o'z qiymatini asta-sekinlik bilan o'tkazib boradi.
Assortiment 
— sotish xonasidagi tu rli-tu m a n m o llarn in g
to'planishi; b a ’zida bir m olning turlar, navlarining to 'p lam i.
Assosiasiya 
— to 'p la n m a, uyushm a; biro r m aqsadga erishish 
uchun (xo'jalik, siyosiy, ilmiy, m adaniy yoki boshqa m aqsadlar) 
birlashish. Assosiasiya yuridik shaxs hisoblanadi.
Auditor firmasi 
— mustaqil tashkilot bo'lib, shartnom a asosida 
korxonalar yillik buxgalteriya hisobotini tekshiradi va tasdiqlaydi. 
Tekshiruv davom ida auditor firm asi buxgalteriya hisob-kitobining 
holati va talabga mos kelishi, moliya-xo'jalik faoliyati masalalarining 
haqiqiy holatga mos kelishini nazorat qiladi.
Auksion 
— kimoshdi savdosi. Bu alohida xususiyatga ega bo'lgan 
va alohida joylarda tashkil etiladigan ochiq savdoga asoslangan maxsus 
bozor. Auksion o'zaro musobaqaga tayangan holda amalga oshadi.
Aholining xarid qobiliyati 
— ah olining bozordagi vujudga 
kelgan narx asosida m ollar va xizm atni xarid qilish im koniyati. 
A holining xarid qobiliyati b ozo r sig 'im in i belgilashda etakchi 
o 'rin egallaydi.
Aholining minimal iste’mol byudjeti 
— har bir oila a ’zosining 
ish kuchini qayta tiklashi uchun z a m r m ablag' m iqdori. B unda 
zam r iste’mol mollari, xizmatning m iqdori va sifati e ’tiborga olinadi 
va oilaning h a r bir a ’zosiga pul birligida hisoblanadi.
Baza 
— asos, tayanch, quyi qism, o m bor va boshqalar. Tijorat 
ishlarida band bazalar; m ol qabul qiluvchi, qayta ishlovchi, nav- 
larga, turlarga ajratuvchi va saqlovchi bazalardan iborat b o'ladi.
Bank 
— pul m a b la g 'la rin i m u ja ssa m la sh tira d ig a n , q arz 
beruvchi, pul, qim m atbaho qog'ozlarning, hisoblarini olib b o - 
ruvchi muassasa.

---

Bankrot 
— to'lovga qodir bo ‘lm agan qarzdor.
Barter 
— savdo-soti q faoliyatining bir turi bo'lib, m ahsulot 
ayriboshlash pul to'Iovisiz sodir b o'lad i. A lm ashuv m ahsulotlar 
narxi, xalqaro va ichki bozor narxlari, sifati, etkazib berish shartlari 
hisobga olinib, ular o'rtasidagi nisbat o 'rn atilad i.
Bashorat 
— m a ’lum axborotlar, raqam lar, hisoblar, sharoitga 
tayanib bashorat qilish (prognoz).
Bijuteriya 
— zargarlik m ollari savdosi.
Biija 
— qim m atb ah о qog'ozlar, valyuta, tovar, ish kuchi va 
xom ashyo sotiladigan va xarid qilinadigan muassasa.
Boj to ‘lovi 
— ch eg a rad a n c h iq a y o tg a n yoki k elayotgan 
m ollarga qo'yilishi m um kin bo'lgan to'lov. U ning m iqdori davlat 
siyosatiga bog'liq. Boj m iqdori maxsus boj tariflarida ifodalanadi.
Bozor segmenti 
— bozorning m a ’lum qism ini tashkil etadi va 
bozordagi iste’m ol m aqsadi b ir b o 'lg an xarido rlarn in g x atti- 
harakatini tavsiflaydi. X aridorning daro m ad i, tu ra rjo y i, oilaviy, 
milliy urf-od atlari, jin si, yoshi va boshqa xususiyatlariga qarab 
b o zo r segm entlashtiriladi.
Bozor sig‘imi 
— m a ’lum bozorda m a ’lum m ud datd a to'lovga 
qodir mol taklifi va chak an a narx darajasi hisobga olingan holda 
sotilishi m um kin bo'lgan mol m iqdori. B ozor sig'im ini aniqlashda 
biror tovaiga m o'ljallangan aholining xarid q u w ati, korxonalarning 
aynan shu molni sotib olish ehtiyoji hisobga olinadi.
Banklarning umumiy kapitali 
— banklarning o 'z faoliyatlarini 
(bank op eratsiy alarin i) am alga oshirish u c h u n m o 'ljallan g an
moliyaviy resurslari bo 'lib, u banklar to m o n id an turli m an b alar 
orqali jalb etilgan pul kapitalidan iborat. B anklarning um um iy 
kapitali xususiy kapital bilan b ir qatorda u n d a n bir nech a barobar 
ko 'p ro q bo'lgan jalb etilgan kapitalni ham o 'z ichiga oladi.
Banklarning nizom jam g‘armalari 
— b an k larn in g doim iy 
tasarrufida b o 'lgan m oddiy va pul m ablag'lari yig'indisi bo'lib, 
ularning m iqdori banklar tashkil topgan ch o g 'd a nizom da q a t’iy 
belgilab qo'yiladi.
Bank kapitalining etarlilik darajasi 
— bu ja m i kapitalning 
riskka tortilgan aktivlarga nisbati bo'lib, u xalqaro Bazel kelishuviga 
k o 'ra kam ida 8% ni tashkil etishi kerak.

---

J