‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o liy va ‘rta m a X s u s ta’l im V a zir lig I m. P. Boltabayev, M. S. Qosimova

Boshlang'ich
H arajallam i 
invesdsiyalar 
,20000 
, ]
qoplash muddati 
Har yilgi pul 
35000 
’
daromadlari
M azkur hisob-kitobdan ko'rinadiki, hisoblab chiqilgan xarajat- 
larning qoplanish m uddati belgilangan m uddatdan ancha kam (8 
oyga). D em ak , investisiya ajratishning ushbu varianti qulaydir.
A m m o am alda pul darom adlari har yili har xil bo'ladi. O datda, 
ular ish boshida kam roq bo 'lib , keyinchalik o'sib borishi m um kin 
(agar loyiha b iror-bir aniq m aqsadni ko'zlagan b o 'lsa va ishlab 
chiqaradigan m ahsulot xaridorgir bo'lsa). Bunday holatda xarajat- 
larni qoplash m uddati boshqacha bo'ladi.
F araz qilaylik, investisiya m iqdori m isolim izdagi kabi b o 'lib , 
yillar b o 'y ic h a ko'zda tutiladigan tu sh u m lar quyidagicha bo'lsin: 
birinchi yilda — 25 ming so ‘m; 
ikkinchi yilda — 35 ming so'm ; 
u ch in ch i yilda — 48 ming so 'm ; 
to 'rtin ch i yilda — 54 ming so'm .
B ulardan ko'rinadiki, 3 yilda darom adlar hajmi 108 m ing 
so'm ni tashkil etadi. Demak, investisiyaning to'liq qoplanishi uchun 
to'rtinchi yili davom ida atigi 12 ming so'm talab etiladi. Bu summani 
to'rtinchi yilda ko'zda tutilgan darom adlar summasi (54 ming so'm ) 
ga teng b o 'lib , shu yil uchun xarajatlarning qoplanish m uddati
— 0,22 yilga ega bo'lam iz. S hunday qilib, xarajatlarni qoplash 
m uddati — 3,22 yilni (3,0 + 0,22) tashkil etadi.
Investisiyalam i tahlil qilishning bunday usuli oddiyligi va aniq- 
ligi bilan ajralib turadi. U ning qulayligi yana shundaki, agar inves­
tisiya y o 'l qo 'yilad igan m uddatda qoplanishi nuqtai n azarid an
baholanganda, u investisiya ning qaltisligi haqida ham aniq tasaw urga 
ega b o'lishga yo rdam beradi. Shu boisdan, bunday hisob-kitob 
investisiyani b ah o lash n in g eng m u k am m al usullariga foydali

---

q o 'sh im ch a b o ‘la oladi. C hunki ular, ko'pinch a, kutilishi m um kin 
bo'lgan iqtisodiy inqiroz xavfini unchalik yaqqol ifodalay olm aydi.
Bu usulning ham o 'zig a yarasha kam chilik va nuqsonlari bor, 
albatta. B irinchidan, u pulning vaqt davom ida qiymat o'zgarishini 
hisobga olm aydi. Ikkinchidan, yuqorida keltirilgan fo rm ulada 
investisiya to 'liq qoplangandan keyin tushadigan darom adlar ham
ko'rsatilm agan. Z ero, yangi fo n d la ru n d a n keyin ham ishlatiladi. 
Shu sababli, ushbu kam chiliklarni h ech b o 'lm ag an d a qism an 
b a rta raf etish u ch u n , xarajatlam i qoplash m uddatini so 'm n in g
bugungi va kechagi qiym ati o'rtasidagi farqni hisobga olgan holda 
qo'llash maqsadga muvofiqdir.
P ullar yoki sarflangan m ablag'larning bugungi va kechagi 
qiym atlari o'rtasidagi farqni hisobga olish uchun investisiyalaming 
qoplanishi hiso b -k ito b qilinayotganda kelgusidagi d aro m a d lar 
diskontlash koeffisiyentlariga ko'paytiriladi. D iskont koeffisiyentlari 
quyidagi form ula orqali hisoblanadi: