‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o liy va ‘rta m a X s u s ta’l im V a zir lig I m. P. Boltabayev, M. S. Qosimova

O 'rtacha o'zgaruvchi xarajatlar ishlab chiqarish hajmi optim al
chegaraga etguncha kam ayib boradi, am m o undan keyin ishlab
chiqarishga jalb etilgan ortiqcha resurslar samarasiz bo'lishi tufayli,
o'rtacha o'zgaruvchi xarajatlar ortib boradi.
Keyingi har bir q o'sh im ch a m ahsulot birligini ishlab ch iq a­
rishga sarflanadigan xarajatlar „chegaraviy xarajatlar" deb yuritiladi.
U ni um um iy xarajatlar sum m asining o'sgan qism ini m ahsulot
hajmining o'sgan qismiga bo'lish orqali topish mumkin. Chegaraviy
xarajatlar ishlab chiqarilayotgan har bir q o'sh im ch a m ahsulot
birligi korxonaga qanchaga tushishini ko'rsatadi. Bir birlik m ahsulot
ishlab chiqarishga ketadigan moddiy, m ehnat va boshqa xarajatlar
sarfi optim allashib borgan sari chegaraviy xarajatlar kam ayib
boradi. A m m o, korxonaning ishlab chiqarish quw atlaridan foyda­
lanish im koniyatlari to'liq bandlikka erishgach, keyingi birlik
m ahsulotni ishlab chiqarish xarajatlari borgan sari qim m atlashib
boradi.
Natijada yuzaga keladigan xarajatlar O 'zbekiston Respublikasi
Vazirlar M ahkam asining 1999-yil 5 fevraldagi 5 4 -so n li qarori
bilan tasdiqlangan «M ahsulotlar (ishlar, xizm atlar)n i ishlab
chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi ham da m oliyaviy natijalarni
shakllantirish tartibi to'g'risidagi N izom «ga m uvofiq quyidagicha
turkumlanadi:
1. M ahsulot ishlab chiqarish tannarxini hosil qiluvchi xara­
jatlar:
— ishlab chiqarishning m oddiy xarajatlari;
— ishlab chiqarish xususiyatiga ega;
— ishlab chiqarishga tegishli asosiy vositalar va n om od d iy
aktivlar am ortizasiyasi;
— ishlab chiqarish ahamiyatiga ega boshqa xarajatlar.
2. Ishlab chiqarish tannarxiga kiritilm aydigan, biroq asosiy