|
Biznes-rejaning mazmuni.
Korxona faoliyatini m uvaffaqiyatli
olib borishda biznes-reja m u h im rol o'ynaydi. B iznes-rejaning
tuzilishi va m azm uni q a t’iyan chegaralanm agan. Fikrim izcha, etti
b o ‘lim dan iborat biznes-reja eng m aqbulidir (5.1.1 -rasm ).
U shbu biznes-rejani batafsil ko‘rib chiqam iz:
Tadbirkorlik faoliyatining biznes rejasi
5.
1.1-rasm.
Tadbirkorlik faoliyatining biznes-rejasi.
Birinchi bo‘Iim.
B iznes-rejada «T adbirkorlik faoliyatining
maqsadi va vazifalari» m arkaziy o ‘rinni egallaydi.
T ad b irk o rlik b iz n e sin in g asosiy m aqsadi fo yda o lish d ir.
Rejalashtirilayotgan bitim ni am alga oshirish oldidan katta m ablag1
sarflash va shu m ablag1 qanch a foyda keltirishini hisoblab chiqish
lozim. Bunda va um um an, biznes-reja tuzishda vaqt om ilini doim o
hisobga olish kerak. B oshqacha qilib aytganda, keladigan foyda
vaqtga qarab qanday taqsim lanadi va inflyasiyaga nisbatan u nin g
sam aradorligi qan d ay b o ‘lishligini hisoblab chiqish lozim.
Biznes-loyihani amalga oshirishdan aw al shuni e ’tiborga olish
kerakki, olinadigan foyda om onat bankka qo'yilgan shu miqdordagi
m ablag4 keltiradigan foizdan k o 'p bo'lishini ta ’m inlashi lozim.
B iznes-reja tu zu vch ilarnin g diqqat m arkazid a, m arkaziy,
ustuvor masaladan tashqari, boshqa maqsad va vazifalar ham turishi
kerak. M asalan , ijtim oiy m aq sad lar, tad b irk o rlik m a q o m in i
ko'tarish, maxsus m aqsad va vazifalar, hom iylik tadbirlari va
boshqalar.
Ikkinchi bo‘lim.
«B iznes-rejaning um um iy xulosasi, asosiy
p aram etr va ko'rsatkichlari» um um lashtiruvchi xususiyatga ega
bo'lib, biznes-reja asosiy g 'o ya va m azm unining qisqacha k o 'ri-
nishidir. U rejani ishlab chiqish jarayonida yaratilib, aniqlanadi va
biznes-rejani tuzgandan keyin yakunlanadi.
U m um lashtiruvchi b o 'lim d a quyidagilar taqdim etiladi: bosh
m aqsadning loyihasi (bitim ); ishlab chiqariladigan m ahsulot,
tuzilayotgan reja yakunining qisqacha tavsifi va u larning o 'zaro
farqi; qo'yilgan maqsadlarga erishish yo'l va usullari; loyihani amalga
o sh irish m u ddatlari; uni am alga oshirish bilan b o g 'liq sarf-
xarajatlar; kutilayotgan sam ara va natija; olingan foydani qo'llash
sohasi.
U m um lashgan natija ko'rsatkichlari: um um iy yakunlovchi
k o 'rsatk ich lar (ishlab chiqarish hajm lari, m ahsulotning sotilishi,
xizm atlarning ko'rsatilishi; sotishdan tushgan m ablag'; shaxsiy va
zayom sifatida olingan vositalar (sam aradorlik); maxsus k o 'rsat
kichlar (sotilayotgan tovar va ko'ibatilayotgan x izm atlar sifati,
ularning o'zig a xos xususiyati, iste’m olchilarnint talabi va didini
qoniqtirishi; qilingan xarajatlarning qoplanishi; tavakkalning past
darajaliligi; rejalashtirilayotgan natijani olish kafolati).
Uchinchi bo‘lim.
«Tadbirkorning iste’molchiga taqdim qilayot-
gan m ahsulot, tovar va xizm atlarning tavsifi» deb n o m lan ib , unda
quyidagilar taqdim etiladi: tadbirkor ishlab chiqargan m ahsulot
ko'rsatkichlari yoki uning tavsifi: ta ’rifi, modeli, su r’ati va boshqa
lar; ish b ilarm o n ishlab ch iq arg an tovar iste’m o lch ilari va u
qoniqtirm o qchi bo'lgan iste’m ollar (xaridorning tovarni sotib
olishga qodirligi haqida bashorat; tovar sotib oluvchi h u d u d , aholi
guruhi, tashkilotlar haqida m a ’lum ot; tovarlarni m a ’lum vaqt
doirasida iste’mol qilishi haqida m a’lum ot, tovaiga nisbatan talabga
ta ’sir etuvchi om illar); ishlab chiqarilgan tovarning sotish narxini
bashorat qilish.
To‘rtinchi bo‘lim.
«Bozor k o n ’yunkturasi, talab va sotuv haj-
m ining tahlili» b o ‘lim ida talabni o 'rg an ish va narxlarni bashorat
qilishning davom i bo'lib, bu b o 'lim d a ishlab chiqarishning hajmi
va tovarning sotilishi vaqt m obaynida belgilab beriladi.
Biznes-rejani tayyorlash jarayonida bozorning tadqiqoti, tahlili
va baholanishi bir tom ondan, o ld indan taxm in qilishga asoslansa,
ikkinchi to m o n d an , bo'lajak xaridor yoki savdo tashkiloti bilan
bo'lgan dastlabki bitimga tayanadi.
Loyihalam ing o'lcham i va m uddatiga qarab, turli xil sharoitlar
yuzaga keladi. Kichik va qisqa muddatli loyihalar amalga oshirilganda
m ahsulot iste’m olchilari doirasini aniqlash m um kin. B u esa, o 'z
navbatida, sotuv hajm i haqida xulosa chiqarish im konini beradi.
Bozorga tahliliy baho berish bilan birga, biznes-reja bozorni
m arketing va boshqa faoliyat turlari bilan jadallashtirish yo'Uarini
ham belgilab berishi lozim.
U shbu b o 'lim n i ishlab chiqishda boshqa ishbilarm onlar m av
judligi, raqobatchilar, ularning imkoniyati va qobiliyati, shuningdek
narx siy osatin i bilish lozim . B u ndan tash q ari, b izn es-rejag a
raqobatni hisobga olgan holda tovarning sotilish hajmi kiritiladi.
Beshinchi bo'lim.
«Harakat dasturi va tashkiliy chora-tadbirlar»
bo'lib, bu bo'lim ning m azm uni aksariyat hollarda tadbirkorlik turiga
(ishlab chiqarish, tijorat, m oliya) bog'liq. Ishbilarm onlik harakat
dasturi quyidagilarni o 'z ichiga oladi: a) m arketing harakatlari
(reklam a, sotish bozorini aniqlash, iste’m o lch ilar b ilan aloqa
bog'lash, ularning talabini hisobga olish); b) m ahsulotni ishlab
chiqarish; v) tovarlarni sotib olish, saqlash, tashish, sotish (aso-
san, tijorat tadbirkorligiga oid); g) tovarni sotish jaray o n i va sot-
gandan keyin xaridoiga xizm at ko'rsatish.
Tashkiliy tadbirlar dasturiy harakatlarning uzviy qism i b o 'lib ,
biznes-reja bajarilishining boshqaruv uslubi; loyiha boshqaruvining
tashkiliy tuzilm alarini; ijro etuvchi harakatlarni m uvofiqlashtirish
uslubini qam rab oladi. M eh n at haqining maxsus shaklini o'm atish ,
rag'batlantirish, kadrlam i tanlab olish, ularni tayyorlash, hisob,
nazorat ishlari tashkiliy tadbirlarga kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
