‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o L iy V a ‘ r t a m a X s u s t a 'l im V a z ir L ig I

G avda mutanosibligi 
(141-rasm) deganda 
gavda qismlarining bir-biri bilan mutanosibligi 
tushuniladi. Tahminan gavda qismlari asosidagi 
mutanosiblik 
quyidagicha: 
b o ’ksa 
chizig’i 
(4) 
gavdani teng 2 ga b o ’ladi; tizza chizig’i (6) oyoq 
uzunligini teng 2 ga b o ’ladi; tushirilgan xolatdagi 
q o ’lning o ’rta barm og’i b o ’ksa chizig’iga bir-ozgina 
etmaydi; tirsak, bel chizig’i (3) bilan bir to ’g ’ri 
chiziqda yotadi; yelka chizig’i (1) daxan uchlaridan
141-rasm. G avda
m utanosibligi
109

---

biroz 
pastroq 
joylashadi. 
Bosh 
gavda — 
uzunligining 1/8 qismini tashkil etadi.
M a ’lumki ayollar, bolalar va erkaklar 
gavda 
tuzilishida 
o ’ziga 
hoslik 
mavjird.
Jumladari, ayollar gavda tuzilishida yelka 
, 
qiyaligi va kichikligi, bel aylasining kichikligi, 
bo ’ksa avlanasining kengligi va hokazolar kabi
o ’ziga xosliklami korishimiz mumkin. 
Ayollar 
Erkaklar
Erkaklar gavda tuzilishida esa, yelkaning 
,orsmamkim 
torsmanikm,
kengligi va tekisligi, k o ’pincha yelka kengligi 
142-rasm.
b o ’ksa kengligidan ortiq b o ’lishi kabi o ’ziga 
xosliklarni korishimiz m umkin (142-rasm).
Gavdadan o ’lchov olish uchun o ’lchovi olinayotgan kishi yengil 
kiyimda, qaddini rostlab, erkin turishi lozim. Uning bel qismiga iloji 
b o ’lsa belbog’ bog'lanadi. Aylana o ’lchovlaming yarim qiymati yoziladi. 
Normal gavdadan asosiy 9 ta o ’lchov olinadi (143-rasm). Bular:
a) B o ’yin aylanasi BnA - o ’lchov tasmasini b o ’yin asosidan b o ’yin 
chuqurchasigacha taqab o ’lchanadi.
b) K o ’krak aylanasi KA - o ’lchov tasmasida kurak va k o ’krakning 
eng b o ’rtib chiqqan qismlari orqali taqab o ’lchanadi (48).
v,g) B o ’ksa aylanasi B kA - b o ’ksaning yeng b o ’rtdan qismi orqali 
qorinning chiqqan qismiga (yuqoriga) tomon o ’lchanadi (50).
d) Yelka kengligi EK - b o ’yin asosidan yelka nuqtasigacha 
o ’lchanadi (13).
e , l ) Yeng uzunligi YeU - yelka asosidan barmoqlar asosigacha 
o ’lchanadi (53).
e,2)Bilak aylanasi BA-bilak asosidan aylana b o ’ylab o ’lchanadi (8). 
yo). Orqaning belgacha b o ’lgan uzunligi OrBU - orqaning 
ortasidan, y a ’ni 7-umurtqa po g ’onasidan (kurak nuqtasini hisobga olgan 
holda) belgacha o ’lchanadi (40).
j ) Kiyim uzunligi KU - bu o ’lchov ikki o ’lchov yig’indisidan 
iborat: birinchisi orqa b o ’lakning belgacha b o ’lgan uzunligi, ikkinchisi 
beldan pastga qarata istalgan uzunlikkacha o ’lchanadi.
z,i) Beldan b o ’ksagacha b o ’lgan uzunlik - ayrim xollarda bu 
o ’lchov ham kerak b o ’ladi.
y) Orqa kengligi OrK - kurak orqali q o ’ltiqqacha o ’lchanadi. 
k) Old kengligi OIK - k o ’krak yuqorisidan, q o ’ltiq chuqurigacha 
o ’lchanadi.
1 10

---

1) Q o 'l aylanasi Q A - q o ’lning eng semiz jovidan gorizontal 
yonalishda o ’lchanadi.
Aylana o ’lchovlarining yarim qiymatidan 
chizma chizishda 
foydalaniladi, chunki buyum to ’qish uchun halqalar sonini hisoblashda 
asosiy andozaning yarmi tayyorlanadi.