‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o L iy V a ‘ r t a m a X s u s t a 'l im V a z ir L ig I

Д
3 ta halqadan bitta o ’ng to’qish
V
Bitta halqadan 2 ta o ’ng to’qish
\|/
Bitta halqadan 3 ta o ’ng to’qish
\ y
Bittadan beshta ong to’qish
/
O ’ngga og’dirilgan chirmoq
\
1
1
.
Chapga og’dirilgan chirmoq
Ikkita va undan ortiq xalqani chapga 
og’darilgan chirmov
Ikkita va undan ortiq xalqani o ’ngga 
og’darilgan chirmov
Turli 
choklaming 
to’qilishini 
shartli 
belgilar 
yordamida 
ifodalashda 2 xil usul qo’llaniladi. 1-usul ishning to’qilish bo’yicha 
shartli ifodasi bo'lsa, 2-usul ishning ko’rinishi (ya’ni polotno o ’ng

---

tomonidagi 
ko’rishi) 
bo’yicha 
ifodasi 
deb 
ataladi. 
Ko’pgina 
adabiyotlarda 2-usul qo’llaniladi. 1-usulda shartli belgilarda ifodalashda 
qaysi halqa qanday to’qilishi lozim bo'Isa, shu belgi 
qo’yilib 
ifodalanadi. Masalan: paypoq nusxa chok (1-qator o ’ng; 2-qator ters 
to’qib hosil qilinadi)ning ko’rinishi va to’qilish bo’yicha shartli 
ifodalanishini ko’radigan bo’linsa, bu ifodalar hamma choklardagi kabi 
bir-biridan farqli bo’ladi.
Ko’rinish bo’yicha 
To’qilish bo’yicha 
chartli ifoda 
“K” 
chartli ifoda “T”
| | | 
2-qator 
2 q a t o r ---------
1-qator 
| | | 
1-qator
Izox: keyingi qatorlada nusxa bo’yicha to’qing.
Shartli ifodalashda qaysi usuldan foydalanilganligini, ya’ni qanday 
to’qish kerakligini bilish uchun qatorlaming joylashuviga e ’tibor 
berishning o ’zi kifoya. Ko’rinishi bo’yicha shartli ifodalashda qatorlar 
(1,2,3 ...) ifodaning bir tomoniga tartib bilan, pastdan yuqoriga tomon 
joylashgan bo’ladi. To’qilish bo’yicha shartli ifodalash usulida esa, toq 
qatorlar ifodaning o ’ng tomonida, juft qatorlar ifodaning chap tomonida 
berilgan bo’ladi va qanday to’qilishi kerak bo’lsa, shu belgi qo’yilgan 
bo’ladi. Shartli ifodalarning yuqorisida qo’yilgan “ K” yoki “T” belgilar 
esa, ishnmg ko’rinishi (K) yoki to’qilishi (T) bo’yicha ifodasi ekanligini 
bildirib turadi.
Shartli ifodada va to’qilish tartibi yozilgan yo’riqnomalarda «*» 
yulduzcha ko’rinishdagi belgiga duch kelinadi. Bu belgi juda ahamiyatli 
bo’lib, shu yulduzcha qo’yilgan va tugallangan oraliqdagi to’qilish 
halqalar tugaguncha takrorlanadi degan ma’noni anglatadi.
Yulduzchadan oldingi yoki undan keyingi to’qilishlar faqat qator 
boshi yoki oxirida bajariladi. Masalan: 80 ta halqa tering va quyidagi 
shartli ifoda asosida ishlang.
1-qator. Demak, 1-qatorda 2 ta o ’ng, 2ta ters. Yani «*» gacha 
bo’lgan o ’rilish faqat qator boshida bajariladi; «*» oralig’idagi * 4 ta 
o ’ng, 1 ta xomaki, 2 tadan bitta o ’ng * orilish toki 
80 ta halqa 
tugaguncha qaytarib to’qilaveradi, qator oxirida esa lta ters 1 ta o’ng 
to’qiladi.
I - * Z 1 0 1 М Г - - П '-qator
26

---