Юзлаштириш ва сўроқ қилиш, қўлга ушлаш психологияси

Доминанта нима?
Шахснинг хулқ - атвори кўп жиҳатдан унга доминанта – ушбу дақиқада бош миянинг катта ярим шарлари қобиғидаги ҳар қандай таъсиротга ўта қўзғалувчан бўлган ҳамда бошқа асаб марказлари фаолиятига тормозлантирувчи таъсир кўрсата оладиган ҳукмрон қўзғалиш ўчоғининг таъсирига боғлиқ бўлади. Одамда доминанта ҳаётининг муайян даражадаги жиддий палласида юз берган воқеа учун қайқуриши, қаттиқ ҳаяжонланиши, қўрқув, умидсизлик ҳисларига берилиши туфайли туғилади. Доминанта таъсири остида жиноятчи гўё унинг хавфсизлигини таъминлайдиган, фош этилишидан сақлайдиган ҳамда кейинги жазодан асраб қоладиган хатти-шаракатларни содир этишга киришади. Унинг фаолияти ўзига хос ҳимояланиш тусини олади. Бироқ унинг айнан шундай ҳаракатлари терговчининг эътиборини тортади, уни содир этилган жиноятга алоқадор, деб тахмин қилишга асос бўлади. Бундай хатти-ҳаракатлар «хулқ - атвор далили» деб номланади.
Хулқ - автор далиллари турли хил куринишда бўлади. Улар орасида энг кўп учрайдиганлари: чалғитувчи саҳналар тайёрлаш, ёлғон тасдиқ (алиби) яратиш ва кутилмаган жавоблар кабилардир. Амалиётда кўпинча айбланувчи ўзига бўхтон қилган ҳолатларда сохта муросали вазиятлар туғилади. Агар айбланувчи ҳаддан ташқари таъсирланувчан, ташқи таъсиротларга берилувчан, ўз нуқтаи назарини ҳимоя қилишдан ожиз, иродасиз, руҳий ҳаяжонланишга бардошсизлиги билан ажралиб турса, ўзига тухмат қилиш эҳтимоли ортади. Бунинг энг тарқалган мотиви ҳақиқий айбдорни кўргазма беришдан халос қилишга уринишдир. (яқин қариндошлик таъсирида)
Юридик психологиянинг фан сифатидаги вазифаси терговчиларнинг ижодий изланишлари самараларини назарий асослаб беришдан иборатдир.
Назорат саволлари:

1. 
   Гувоҳларни юзлаштириш қачон амалга оширилади?
   
2. 
   Шубҳаланувчи деб кимларни айтилади?
   
3. 
   Жабрланувчи тергов ходимлари томонидан қандай ҳимояланади?
   
4. 
   Кимлар гувоҳ бўла олади?
   
5. 
   Сўроқ қилиш қачон самарали бўлади?
   

Aim.uz