Юз-жағ соҳаси йирингли яллиғланиш касалликлрининг клиник ташхиси

ЮЗ-ЖАҒ СОҲАСИНИНГ ЯЛЛИҒЛАНИШ КАСАЛЛИКЛАРИ КУРСИНИНГ ЗАМОНАВИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ

Анатомик хусусиятлар: (бой қон таъминоти, кўп сонли уяли бўшлиқлар, бир-бири ва тишлар билан яқин алоқа, ҳаётий органлар ва тизимларнинг яқинлиги) яллиғланиш касалликларининг атипик курси. Гипо - ёки гиперергик турдаги курснинг 40 фоизида, кўпинча бирламчи сурункали шакллар, комплекс диагностика ва дифференциал диагностика, комплекс ёндашувни талаб қиладиган, даволаш тактикаси индивидуалдир ва кўплаб омилларга, одонтоген ўчоқлар микрофлораси таркибидаги ўзгаришларга, микрофлоранинг юқори қаршилиги туфайли антибактериал терапияни танлашнинг мураккаблигига, кўп сонли асоратларга, соматик патология фонида касалликларнинг ривожланиши ва ривожланишига боғлиқ.

Оғиз бўшлиғи ва тиш касалликлари соматик касалликларнинг шаклланиши, ривожланиши ва кечишида муҳим рол ўйнайди. Бошқа томондан, иммунитет тизими, ошқозон-ичак тракти, юрак-қон томир ва ендокрин тизимлардаги бузилишлар ва метаболик жараёнлар тўғридан-тўғри айрим тиш касалликларининг ривожланиш омиллари [1, 4, 25].
Тадқиқотга киритилган барча беморлар оғиз бўшлиғи санацсияси амалга оширилган. Клиник ва стоматологик текширув натижасида беморларга қуйидаги асосий (стоматологик) ташхислар қўйилди: ремиссияда сурункали периодонтит - 48, ўткир босқичда сурункали периодонтит - 12, жағнинг ўткир одонтоген периостити - 10, ўткир босқичда сурункали перикоронит - 6, оғир даражадаги сурункали умумий периодонтит - 34 бемор (11 жадвал).
Беморларнинг стоматологик ташхис сутруктураси

Бундай доимий ўчоқларнинг мавжудлиги нафақат маҳаллий тўқималарнинг, балки узоқ органларнинг ҳам микробиал аутосенситизациясига олиб келади, бу соматик патологиянинг ривожланишига таъсир қилади.

Таҳлилнинг иккинчи босқичи беморларни ўрганиш гуруҳида соматик патологиянинг тузилишини ўрганиш еди. Шу мақсадда барча беморлар томонидан тўлдирилган ҳаёт тарихи ва соғлиқни сақлаш сўровномаси маълумотлари таҳлил қилинди.
Таҳлил натижасида барча беморларда соматик патология борлиги аниқланди. Соматик патология орасида енг кўп тарқалгани сурункали гастрит-26 (23,6%), arterial гипертензия - 23 (20,9%) ва қандли диабет – 12 ҳолат (10,9%) еди. Беморларнинг ушбу гуруҳларининг тиш формулаларини таҳлил қилиш шуни кўрсатдики, барча гуруҳлардаги CПИ индекси кариоз жараёнининг юқори интенсивлигига тўғри келади. Бизнинг тадқиқотимизда сурункали гастрит тарихи бўлган беморлар гуруҳи енг кўп бўлиб чиқди ва 23,6% ни ташкил етди. Ушбу гуруҳдаги беморларнинг тиш формуласини таҳлил қилиш шуни кўрсатдики, ушбу гуруҳдаги кариоз жараёнининг интенсивлик кўрсаткичи енг юқори ва ўртача 28,4.
Сурункали гастрит, одатда, оғиз шиллиқ қавати реактивлигининг пасайиши ва капиллярларнинг қаршилигининг пасайиши билан кечади, бу одонтоген касалликларнинг ривожланишида бевосита сабаб бўлиши мумкин [13, 36].
Тадқиқотларимиз шуни кўрсатдики, arterial гипертензия билан оғриган беморлар асосан патологик ҳаракатчанлик даражаси юқори бўлган тишни олиб ташлаш учун оғир периодонтит билан даволанган (18 бемордан 23 таси).
Қандли диабетда инсулин етишмовчилиги тўқималарнинг қаршилиги ошади ва натижада, сўлак суюқлиги глюкоза концентрациясини оширади натижада, глйcемиа метаболик назорат ёмонлашуви ҳисса қўшади, нейтрофиллар, кемотерапи ва фагоцитозни бузади. Таҳлил натижасида шунингдек, қандли диабетда беморларда (ўртача 24,4), чиқарилган тишларнинг юқори даражаси (14,4) КП нинг юқори даражасини тасдиқлайди, бу умуман оғиз тўқималарининг қаршилиги ва хусусан периодонталнинг пасайишини кўрсатади. Қандли диабетда тизимли яллиғланиш маркерлари (реактив оқсил, fibrinogen, ситокинлар) даражасининг ошишига олиб келади [34]. Иммун жавоб ва тўқималарнинг ўзини тиклаш қобилияти бузилади. Қандли диабет билан оғриган беморлар гуруҳида тиш чиқариш операциясидан кейин енг кўп асоратлар қайд етилди: алвеолит - 12 тадан 4 та ҳолат, алвеоляр тиш ўрнининг қайта тикланиши кечикди - 12 та ҳолатдан 6 та.
Сурункали гастритнинг ривожланиши патогенетик, аллергик ва иммунологик жиҳатдан оғиз бўшлиғидаги фокал инфекцияга боғлиқ бўлиши мумкин. Бошқа томондан, гастрит, пасайишига олиб келади шиллиқ қаватнинг реактивлиги, капиллярларнинг қаршилиги, шунингдек, тиш ва оғиз бўшлиғи касалликларини ривожланишига ёрдам беради.
Одонтоген инфекциялар юрак-қон томир тизими касалликлари, шу жумладан arterial гипертензия ривожланишида хавф омили бўлиши мумкин. Шу билан бирга, arterial гипертензия periodontal тўқималарда енг аниқ бўлган оғиз шиллиқ қаватининг микросиркуляцион ётоғидаги функционал ва морфологик ўзгаришлар билан боғлиқ.
Қандли диабетда оғиз бўшлиғи микрофлораси сезиларли даражада ўзгаради. Шиллиқ қават қисмида ўзгаришлар характерлидир. Кариес ва унинг асоратлари, айниқса метаболик синдром туфайли келиб чиққан периодонтал касалликлар хавфини сезиларли даражада оширади. Қандли диабет билан оғриган беморларда одонтоген яллиғланиш жараёнлари тез тарқалади ва оғир асоратлар нуқтаи назаридан хавфлидир.
Шундай қилиб, ўтказилган тадқиқотлар шуни исботлайдики, одонтоген инфекциянинг узоқ вақт мавжуд бўлган ўчоқлари соматик касалликларнинг ривожланиши билан боғлиқ. Ўзаро боғлиқ патология ривожланади. Бундай беморларни соматик патология учун даволаш стоматолог томонидан доимий кузатув, оғиз бўшлиғини санатсияси билан бирга олиб бориш керак. Ушбу тоифадаги беморларда стоматологик даволаш жараенида тиш тўқималари, периодонт, оғиз шиллиқ қавати ҳолатининг ўзига хос хусусиятлари (қон кетиши, регенератив қобилиятларнинг пасайиши) ҳисобга олиниши керак.
Стоматолог мутахассислар ва умумий амалиёт шифокорларининг ўзаро ҳамкорлиги соматик патологиянинг кечишини тузатиш ва компенсация қилиш, оғиз бўшлиғини хавфсиз соғломлаштириш, оғир асоратлардан сақланиш имконини беради.