Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

 
16.4. Sport formasi taraqqiyotining qonuniyatlari. 
 
16.4.1. Sport formasi komponentlari 
Sport formasi.
Sport formasi ko‟p jihatlidir. Maxsus ma‟lumotlarni 
umumlashtirib, unga xos bo‟lgan belgilar kompleksini ko‟rsatish mumkin. 
Fiziologik nuqtai nazardan sport formasiga quyidagilar xosdir: 

sport formasida bo‟lmagan paytda mumkin bo‟lmagan yuk-sak 
funkstional darajada spestifik muskul ishini bajara olish qobiliyati, ya‟ni sport 
formasi davrida organizm eng yuksak funkstional darajaga ega bo‟ladi; 

vazifalarni tejash, ya‟ni nihoyat darajasiga etmagan standart ishlarni 
bajarishda (jumladan, energiya sarflashda) barcha ish jarayonlari mukammalroq 
koordinastiya qilinishi hamda organi-zmning funkstional imkoniyatlari yuksakroq 
bo‟lishi tufayli qator fiziologik o‟zgarishlarni kamaytirish; 
Yuksak turg‟unlik va shu bilan birga sport harakati malakalari dinamik 
steriotiplarining varinativligi (o‟zgaruv-chan sharoitlarga moslasha olishi); 
Yuksak safarbarlik, ya‟ni organizmning harakat faoliyati jarayoniga tezroq 
kirishib keta olishi va bir ishdan ikkinchi ishga tezroq o‟ta oladigan qobiliyatning 
mukammalroqligi, tiklanish jarayonlarining tezroq o‟tishi, sport formasi davrida 
ish samaraliroq bajarilishi bilan bir qatorda charchash holatidan keyin ish 
qobiliyati tezroq tiklanadigan bo‟ladi. 
Sport formasi haqida psixologik tasavvurlar hozircha to‟la va etarli darajada 
konkret emas. Shunday bo‟lsada quyidagi belgilarni ko‟rsatish mumkin. 
Tanlangan sport faoliyati sharoitlari bilan bog‟liq maxsus idrok etish 
qobiliyatining yaxshilanishi suzuvchilarda «suvni his etish» va hokazo); 

---

284 
Harakatlarni ongli ravishda boshqarish (harakat mala-kalarini maqsadga 
muvofiq ravishda avtomatlashtirish asosida) va sport taktika tafakkurining ijodiy 
namoyon bo‟lish imkoni-yatlarining yuksalishi; 
Iroda kuchi diapazonining kengayishi (ham uzoq vaqt iloji boricha iroda 
kuchi sarflash imkoniyatlarining kengayshi, ham shu imkoniyatlarning absolyut 
darajasi yuksalishi); 
Musobaqalashishga va yutuqlarga erishishga qaratilgan alohida emostional 
kayfiyat, sport formasi - kuch - quvvatiga qat‟iy ishonishga asoslanib, eng zo‟r 
jasorat ko‟rsatish mumkin bo‟lgan davr.