Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

Raqibsiz trenirovka qilish uslubi
. Texnikaning asosini o‟rganish, uni faol 
va ongli taxlil qilish uchun qo‟llaniladi. 
Shartli raqib bilan mashg‟ulot o‟tkazish uslubi
. Qo‟shimcha va 
yordamchi inventar va anjomlardan foydalanishni: mishenlar, mejin, har xil 
trenajer tuzilmalari, shartli raqibni dasturlashgan modeli orqali boshqarish va 
boshqaruv. 
Sherigi bilan mashg‟ulot o‟tkazish uslubi
. Taktikani o‟rganish usuli. Bu 
usulda sherik xarakat texnikasi va taktikasini o‟rganishda faol yordamchi bo‟lib 
xisoblanadi. 
Raqibi bilan mashg‟ulot o‟tkazish uslubi. Taktik xarakatlarni unsurlari 
bo‟yicha takrorlash: sportchini individual xususiyati bo‟yicha taktik 
takomillashtirish: irodaviy sportchilarni takomillashtirish: o‟z imkoniyatlarini raqib 
tomonidan tashkil qilgan xar xil taktik sharoitlarda qo‟llay bilish. 
 
O‟z – o‟zini nazorat qilish uchun savollar. 
1. Ko‟p yillik tayyorgarlikda moslashishning negizi.
2. Majmuiy xarakatlarni o‟zlashtirishda organizmning moslashuvi. 
3. Harakatlarni boshqarish asoslari 
4. Sportchining texnik-taktik tayyorgarligi. 
 
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Саломов Р.С. “Спорт машғулотларининг назарий асослари” Тош. 
2007й. Ўқув қўлланма. 
2. Абдуллаев А. Хонкелдиев Ш.Х. “Жисммоний тарбия назарияси ва 
услубияти”, Олий ўқув юртлари учун дарслик. ЎзДЖТИ нашрият манбаъа 
бўлими 2005 йил. 
3. Матвеев Л.П. “Теория и методика физической культуры” учебник 
для институтов физической культуры. –М: Физкультура и спорта 1991 г. 
4. Юнусова Ю.М. «Теория и методика физической культуры» учебное 
пасобие для студентов висшоих учебных заведений Т. «Иқтисод молия». 
2007 йил 

---

279 
16 - Modul. SPORTCHILARNI TAYYORLASHDA YUKLAMAGA 
UMUMIY TAVSIF 
Har qanday jismoniy mashqni bajarish tanani ancha yuqori darajadagi 
funkstional faollikka o‟tkazish bilan bog‟liq. Shunday qilib «mashg‟ulot 
yuklamasi» tananing qo‟shimcha faolligini anglatadi. 
Tananing ortiqcha faolligi ma‟lum miqdorda kuch sarfini talab etadi (bu 
kuchning kattaligi yuk kattaligiga bog‟liq), bu ma‟lum bir vaqtdan keyin 
charchashga olib keladi va tiklanishga zarurat seziladi. 
Mashg‟ulot yuklama kuch sarfi va charchashga olib kelish bilan birga 
tiklanish jarayonlarini qo‟llaydi, ular faqat to‟la tiklanish bilangina emas, balki ish 
qobiliyatini submaksimal va 
maksimal 
yuklamalarda to‟la tiklanishini 
(superkompensastiya) ta‟minlaydi. 
Quyidagi yuklamalar farqlanadi: 
- mashq (o‟stiruvchi) - bu sportchi tanasida tarkibiy xarakterdagi an-chagina 
ijobiy o‟zgarishlarni ta‟minlaydi. 
- barqarorlashtiruvchi - bu erishilgan moslashish holatini mustah-kamlaydi. 
Shu bilan birga «mashg‟ulot yuklamasi» tushunchasi mashqni sportchi 
tanasiga ta‟siri darajasi sifatida, birinchi navbatda bu ta‟sirning miqdoriy darajasini 
belgilaydi. Kam, o‟rtacha, ma‟lum darajadagi va yuqori yuklamalarni farqlash 
zarur.