Yusuf Xos Hojib XI asrda yashab ijod etgan buyuk o‘zbek (turkiy xalqlar) shoiri hisoblanadi. Yusuf asl ismi

Bebaho sovg`a

• Yusuf Xos Hojib dostonini tugallagach, uni zamon hukmdori (elig) Tavg‘achxon Ulug‘ Bug‘ra Qoraxonga taqdim etadi.
• Asarning bor-yo‘g‘i uch nusxasigina saqlanib qolgan:

1. Vena nusxasi.

2. Qohira nusxasi.

3. Namangan nusxasi.

1. Vena nusxasi

• U milodiy 1439-yili (Alisher Navoiy tavalludidan ikki yilgina oldin) Hirotda uyg‘ur yozuvi bilan ko‘chirilgan. (Uyg‘ur yozuvi arab alifbosi asosida shakllantirilgan sof turkiy yozuv edi.)
• Kitob Turkiyaning Tugot shahriga, 1474-yili esa Istanbulga keltirilgan.
• Uni keyinchalik Istanbulda mashhur sharqshunos Hammer Purgshtall sotib olib, Venadagi Saroy kutubxonasiga keltiradi.
• 1823-yili fransuz sharqshunosi Jaubert Amedee(Amadee) bu buyuk asar haqida ma’lumot chop etib (e’lon qilib), uni ilm ahliga tanishtiradi.

2. Qohira nusxasi

• 1896-yili asarning arab yozuvi asosidagi turkiy alifboda ko‘chirilgan nusxasi Qohirada topildi.

3. Namangan nusxasi

• Sharqshunos Valizoda 1914-yilning 20-aprelida Qozon universiteti qoshidagi Arxeologiya, tarix va etnografiya jamiyatiga Farg‘ona ekspeditsiyasi haqida yozgan hisobotida namanganlik Muhammad hoji Eshon Lolaresh degan kishining qo‘lida «Qutadg‘u bilig»ning yana bir nusxasi mavjudligi haqida ma’lumot beradi.
• Buyuk o‘zbek olimi (atoqli adabiyotshunos) Abdurauf Fitrat 1924-yili Muhammad hoji Eshon Lolareshdan shu qo‘lyozmani olishga muyassar bo‘ladi.

Mashhur doston

• «Qutadg‘u bilig» kam nusxada saqlanib qolgan bo‘lsa ham, muallif uning o‘z davrida mashhur ekanini yozadi:
• Chinliklar uni «Adab ul-muluk» («Podshohlar odobi»);
• Mochinliklar «Amin ul-mamlakat» («Mamlakat omonliklari»);
• Sharq elining ulug‘lari «Ziynat ul-umaro» («Amirlar ziynati»);
• Eronliklar esa «Shohnomayi turkiy» («Turkiy shohnoma»);
• Turonliklar «Qutadg‘u bilig»;
• Ba’zilar esa «Pandnomayi muluk» («Podshohlar pandnomasi») deb atayotgani qayd etiladi.