Yuristning nutq

xafa
ma’nosini ifodalovchi 
qovog‘idan
qor yog‘ib
frazeologizmi fikming ta’sirchanligini oshirgan.
Frazeologizmlar zaminida uzoq o'tmishda bo‘lib o'tgan 
v o q e a -h o d isa la r, tu rm u sh h aq iq ati inson ongida 
mujassamlashgan, sayqallashgan obrazlaming tasawurlari 
siqiq, sintaktikqoliplashgan bo‘lib, avloddan-avlodgameros 
bo‘lib kelgan. Fikrimizning isboti uchun misollarga murojaat 
etaylik: 
bir yoqadan bosh chiqardi, shaytonga dars beradi,
13

---

chuchvarani хот sanama, temimi qizig‘ida bos, suvga olib
borib sug‘ormay keladi, beli og‘rimaganning non yeyishini qara,
tegirmonga tushsa butun chiqadi, otdan tushsa ham egardan
tushmaydi, to ‘ydan oldin nog‘ora chalma, tepa sochi tika bo ‘Idi,
ko ‘zi to ‘rt bo ‘ldi
va h.k.
Frazeologizmlaming maqolga aylangan qismi xalq aql- 
idrokining mahsuli, uning hukmi, ko‘p asrlik tajribalari, 
turmushdagi turli voqea-hodisalarga aqliy munosabati 
natijasidir. Donishmandlarning ta ’kidlashlaricha, «Xalq 
maqoli-xalqning mulkidir. Maqol qayg‘usi — xalq qayg‘usi, 
maqol g‘azabi - xalq g‘azabi, maqol kulgusi — xalq kulgusi 
va maqol kinoyasi — xalq kinoyasi demakdir».
Hayotda insonlar goho sevinadi, quvonadi, goho qayg‘u, 
alamli kechimnalaiga duchor bo‘ladi. Ana shunday turli-tuman 
ruhiy holatlarga, tevarak-atrofdagi voqea-hodisalarga 
munosabatda kishilar o‘z nutqlaridatayyor holdagi qolip- 
lashgan iboralarga murojaat etadilar.
Chunonchi, 
o ‘tirsa o ‘poq, tursa s o ‘poq deydi
(biror ayb 
topib kamsitish), 
о ‘I desang о ‘ladi, tiril desang tiriladi
(gapga 
kiradigan kishi haqida), 
bumidan buloq bo Idi
(zoye ketdi, 
tatimadij,