Yuristning nutq

Kay Grakx
Akasi Tiberiy Grakx faoliyatini davom ettirgan Kay Grakx 
ham islohot tarafdori edi. Shu bois Tiberiy Grakxga qarshi 
guruhlar Kay Grakx faoliyatiga qarshi kurash boshladilar. Uni 
senat qarori bilan Sardiniya oroliga noib qilib yuborishga 
erishganlar. Sardiniyada ko‘p turmagan Kay Grakx 123-yilda 
xalq tribuni bo‘lish uchun o‘z nomzodini qo‘ygan va bu 
lavozimga saylangan. Shundan so‘ng, akasi boshlagan ezgu 
ishlami davom ettirishga kirishadi. Bu yo'lda sabot va matonat 
bilan kurashadi.
Kay Grakx siyosiy yetuk, bilimli va tajribali, xalq orasida 
obro‘— e’tibor topgan kuchli notiqlardan biri edi. U o‘z 
nutq-larida ovoz va ohang mutanosibligiga e’tibor qaratgan. 
Nutq jarayonida tinglovchi diqqatini jalb qilishning birlamchi 
vositasi ohangdorlikda deb bilgan. Kay Grakx nutqlari davr 
ijtimoiy — siyosiy hayotidan kelib chiqqan holda jo ‘shqin, 
xitoblarga, ritorik so‘roqlarga va emotsiyaga boy bd'lgan. U 
tilning tasviriy vositalaridan so‘z san’atkori sifatida ustalik 
bilan foydalangan.
Kay Grakx demokratik tuzimni yoqlab, qator nutqlar 
so‘zlagan. Har gal xalq uni olqishlash bilan bir qatorda qo‘llab- 
quwatlagan. Shu bois Rim konsullari sinegorlar notiq Kay 
Grakxdan hayiqqanlar. Chunki Kay Grakx xalqni o‘z orqasidan
102

---

ergashtira oladigan yo‘lboshchilik iste’todiga ega edi. Albatta, 
bu xatti-harakatlar senat a’zolariga yoqmagan. Hatto senat 
Grakx o‘limi uchun mashhur notiq vazni barobarida oltin 
va’da qilgan. Bu xabami eshitgan Grakx qochishga tayyoigarlik 
ko‘rayotganida, konsul askarlari tomonidan qo‘lga olinadi. 
Mashhur notiq dushmanlar qo‘lida halok bo‘lishni istamay, 
o‘z xohishiga ko‘ra quli tomonidan o'ldirilgan.
Jahon notiqlik san’ati tarixida aka-uka Grakxlar donishmand 
notiq, o‘z mustaqil fikri va idora uslubiga ega bo‘lgan so‘z 
san’atkori sifatida tilga olinadi. Shu sababdan ular notiqlik 
madaniyati tarixida o‘lmas madaniy merosi bilan hamon ulug‘ 
siymolar qatoridan o‘rin egallab kelmoqda.