Yuristning nutq

Aka-uka Grakxlar
Eramizdan awalgi 133-yilda Tiberiy Grakx Xalq tribuni 
lavozimiga saylangan. U iste’todli notiq va yurist sifatida faoliyat 
ko‘rsatgan. Xalq majlislarida muhokama qilinadigan “Yer 
to ‘g‘risida”gi qonunlarni ishlab chiqqan. Tiberiy Grakx 
demokratiya tarafdori bo‘lgan. U insonlaming teng huquqli 
yashashi lozimligini yoqlab chiqqan. Katta yer egalarining 
ortiqcha yerlarini dehqonlarga bo‘lib berish lozimligini o‘z 
nutqlarida ko‘tarishga harakat qilgan. Ana shunday o‘z loyihasini 
Xalq majlisida tasdiqlatib olishga muyassar bo‘lgach, loyihani 
amalga oshirish uchun maxsus komissiya tuzilgan. Ammo senat 
a’zolari Grakx taklifiga qarshi chiqadilar. Biroq Tiberiy fikridan 
qaytmaydi. Loyihasini joriy etish maqsadida sabot bilan 
kurashadi. Bu kurash uning notiqlik faoliyatida ko‘zga tashlanadi. 
Rimga kelgan dehqonlar yig‘inida nutq so‘zlab, o‘z qonun 
loyihalarining ham xalq uchun, ham davlat uchun, nafaqat 
muhimligini, ayni paytda foydaliligini dalillar asosida isbotlab 
bergan. Shundan so‘ng Tiberiyni yig‘ilish qatnashchilari 
qo‘llab-quwatlaydi, xalq orasida obro‘si oshib ketadi.
Senat a’zolari xalq g‘azabidan qo'rqib, Tiberiy taklif etgan 
qonun loyihasini qabul qilishga majbur bo‘ladilar. Yig‘ilish 
qarori e’lon qilinadi. Shundan so‘ng Tiberiy ham a’zo bo‘lgan 
maxsus komissiya yersiz dehqonlarga ortiqcha yerlami bo‘lib 
berishga kirishganlar. Islohot tarafdori bo‘lgan Tiberiyning 
faoliyati, albatta, bir tekis kechmagan. Dushmanlari uni
101

---

obro‘sizlantirishga uringanlar “Tiberiy podshoh bo‘moqchi” 
deb turli uydirmalar tarqatilgan. Ochiqdan-ochiq tuhmat 
toshlari otganlar. Bunday tuhmatlaiga ishongan senatorlar Rim 
konsulidan Tiberiyni sud qilishni talab qiladilar. Biroq Konsul 
ularning asossiz talabini rad etadi. Tiberiy dushmanlari 
maqsadlariga erisha olmagach, Xalq majlisi yig‘inida mashhur 
notiq va uning tarafdorlariga hujum qilishib, ulami kaltaklab 
o‘ldirganlar.
Vatanparvarlik va insonparvarlik g‘oyalari bilan sug‘orilgan 
Tiberiy Grakxning notiqlik faoliyati va el-yurt manfaati yo‘lidagi 
xizmatlari Rim xalqi tarixida abadiy saqlanib qolmoqda. Uning 
notiqlik faoliyati tarix zarvaraqlariga muhrlandi.