Yuristning nutq

4-§. Sinonimlarning nutqda qo‘llanilishi
Umumiy m a’nolari bir xil bo'lib, qo‘shimcha ma’no 
nozikliklari, hissiy bo‘yoqdorligi, uslub xususiyatlari bilan 
farqlanuvchi so'zlar 
sinonimlar
deyiladi. Sinonimlarning 
mavjudligi tilning bebaho boyHgi hisoblanadi. Sinonimlar so‘z 
ma’nosidagi belgi daraja ko'lami, hissiyligi, nutqning ma’lum 
biror tu ri uchun xoslanganligi bilan ajralib turadi. 
Sinonimlardagi bu xuéusiyat fikrni butun nozikligi bilan 
ifodalay olish imkoniyatini yaratadi.
Masalan: 
yuz, bet, chehrajam ol, aft, bashara, turq, yonoq,
ruxsor, oraz
sinonimik qatoridagi har bir so‘z o‘z uslubiy 
nozikliklariga ega. 
Chehrajamol, yonoq, oraz, ruxsor
so‘zlari 
ma’nodagi ijobiylik darajasini ifodalasa, 
aft, bashara, turq
so£zlari esa salbiy bo'yoqdorligi bilan ajralib turadi.
Bundan tashqari, sinonimlar keng yoki tor doirada 
qo‘llanishi bilan ham bir-biridan farq qiladi. Ya’ni, 
yolg‘iz
va 
tanho
sinonimlaridan 
yolg'iz
keng doirada qo‘llanilsa, 
tanho
tor doirada, kitobiy nutqdagina ishlatiladi. Shuningdek, 
shaxs
so‘zi, asosan, rasmiy uslub uchun xos bo‘lsa, 
inson
so‘zi 
badiiy uslub uchun xos hisoblanadi. Chunki 
shaxs
so‘zida uning 
boshqa sinonimlari (kishi, odam, bashar)ga nisbatan rasmiylik 
ma’nosi bo‘rtib turadi.
Sinonimlarning yana bir xususiyati shundaki, ba’zan bir 
sinonimik qatordagi so‘zIaming biri birikib kelgan so‘zga 
ikkinchisi birikib kela olmaydi. Aks holda, nutqda g‘alizlik yuzaga
77

---

keladi. Masalan, 
vazifa
va