Yuristning nutq

jamiyat, ong,
tafakkur, mushohada
falsafada va h.k. Ilmiy uslubda so'zlar 
asosan o ‘z ma’nosida qo‘llanadi, qoida yoki ta ’rifning 
mazmunini ochishga xizmat qiladigan ajratilgan bo‘laklar, 
kirish so‘z va birikmalar, shuningdek, qo‘shma gaplardan 
ko‘proq foydalaniladi.
Ilmiy uslubda qo'shma gaplardan 
shu sababli, shunday bo ‘Isa,
bunday vaqtda, shunga qaramasdan
kabi vositalar yordamida 
bog‘lanuvchi ergash gapli qo‘shma gaplar ko‘proq ishlatiladi. 
Chunki bunday gaplar sabab va natija hamda boshqa 
munosabatlami aniq ifodalay oladi. Bog‘lovchisiz qo'shma 
gaplar bu uslubda kamroq ishlatiladi.
Ilmiy matn qurilishining mantiqiy izchil bolishi unda 
boshlanmalar, gap qismlarini bog‘lash 
uchmv/shunday qilib,
shu sababli, bundan keyin, ko ‘rinadiki, shunga/ko ‘ra, shu bilan
birga, aytilganlarga k o ‘ra
kabi so‘z va so‘z birikmalari 
qo‘llaniladi. Ko‘p qo'llaniladigan 
birinchidak, bir tomondan,
ikkinchi tomondan, xullas, demak
shaklidagi kiiish so‘z va 
birikmalar ham yuqoridagi maqsadlarga xizmat qiladi.
Ilmiy uslubda fikming aniq bir shaxs tomondan bayon 
qilinayotgani sezilmaydi. Unda ko‘proq fe’lning majhul 
nisbatidan foydalaniladi: 
dalillar keltirilgan, tajriba o ‘tkaziladi,
foydalaniladi.
Yuqorida ko‘rib o ‘tilgan xususiyatlar ilmiy 
uslubning lisoniy belgilaridir. Bu belgilar mazkur uslubning 
boshqa uslublardan farqini ko‘rsatuvchi asosiy xususiyatlar 
hisoblanadi.
69

---

5 - B 0 B . N U T Q MADANIYATI VA TILNING
TASVIRIY VOSITALARI
Yuristlar har doim rasmiy uslub so‘zlaridan foydalanadi 
deyish bir tomonlamadir. Yuristlar so‘zga boy, so‘zga chechan, 
ifodali nutq tuza olishlari uchun tilning turli tasviriy vositalarini 
zarur darajada bilishlari shart. Fikmi to£la qonli ifodalash uchun 
mantiqiy fikrlash bilan birga ayni fîkr ifodasi uchun favqulodda 
muvofîq va maqsadli so‘zlarni topa olish tasviriy vositalarga 
ehtiyojni keltirib chiqaradi. Bundan kelib chiqadiki, so‘z 
qo‘llashda xatolikka yo‘l qo‘yish, mazmunga putur yetkazadi. 
Bir so‘zga butun boshli voqealar, muayyan davming ma’noyu 
m azm unini singdira olish notiqdan tilning tasviriy 
vositalaridan maqsadga muvofîq ifodalami tanlay olishni talab 
etadi.
Lekin tasviriy vositalardan zo‘rma-zo‘raki, kerak bo‘lgan- 
bo‘lmagan o‘rinda foydalanish yaramaydL Ularga notiq zarurat 
tug‘ilgandagina murojaat qilishi lozim, .aks holda noo‘rin 
qo£llangan til vositalari nutqning qimmatini oshirish o‘miga 
unga salbiy ta ’sir ko‘rsatishi ham mumkin.