Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

Bola huquqlarini ta’minlash bo‘yicha yagona davlat siyosatini shakllantirish

va amalga oshirish va bola huquqlarini ta’minlash bo‘yicha ustuvor

yo‘nalishlarni b lgilash.

O‘zb kiston R spublikasi Konstitutsiyasiga binoan,

O‘zb kiston R spublikasi ichki va tashqi siyosatining asosiy yo‘nalishlarini

lgilash va hamda strat gik dasturlarni, jumladan bola huquqlariga oid dasturlarni

qabul qilish O‘zb kiston R spublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik Palatasi va

natining birgalikdagi vakolatlariga kiradi. O‘zb kiston R spublikasi Pr zid nti

mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy hayoti, ichki va tashqi siyosatiga oid eng muhim

masalalari, jumladan bola huquqlarini ta’minlash masalari bo‘yicha har yili

O‘zb kiston R spublikasi Oliy Majlisiga ma’ruzalar taqdim etadi. Shunday qilib,

bola huquqlariga oid yagona davlat siyosatini shakllantirish O‘zb kiston

198

Bola huquqlari. / Yuridik oliy o‘quv yurtlari uchun darslik // Prof. G‘.Abdumajidov tahriri ostida. –T.: TDYuI,

2009.

-B.163

---

343

spublikasi Oliy Majlisi va O‘zb kiston R spublikasi Pr zid nti tomonidan

amalga oshiriladi.

Davlat siyosatini shakllantirishda va amalga oshirishda iqtisodiy, ijtimoiy va

ma’naviy sohalarning samarali faoliyatiga rahbarlikni ta’minlaydigan O‘zb kiston

spublikasi Vazirlar Mahkamasi faol ishtirok etadi. Hukumat davlat boshqaruv

organlar tizimiga va o‘zi tashkil etadigan xo‘jalik boshqaruv organlariga boshchilik

qiladi, ularning hamjihatlik bilan faoliyat ko‘rsatishini ta’minlaydi.

O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar Mahkamasining vakolatiga ta’lim,

sog‘liqni saqlash, m hnat, va aholini ijtimoiy himoya qilish va boshqa sohalarda

yagona davlat siyosatini amalga oshirish kiradi.

2003-yil 29-avgustdagi “O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar Mahkamasi

to‘g‘risida”gi Qonunning 6-moddasiga binoan, Vazirlar Mahkamasi vazirliklar,

davlat qumitalari, idoralari va boshqa davlat va xo‘jalik organlarining faoliyatni

muvofiqlashtiradi va yo‘naltiradi, ularning faoliyatini tartibga soladigan nizomlarni

tasdiqlaydi. Vazirliklar va idoralar faoliyati ustidan, jumladan bola huquqlariga oid

masalalar bo‘yicha faoliyati ustidan ham nazoratni amalga oshirib, Vazirlar

Mahkamasi vazirliklar, davlat qo‘mitalari idoralari va boshqa davlat va xo‘jalik

boshqaruvi organlarining qarorlarini qonunchilikka zid k lgan hollarda b kor

qilish huquqiga ega.

vosita bolalar huquqlarini ta’minlash masalalari bilan

Vazirlar Mahkamasining ta’lim, sog‘liqni saqlash va ijtimoiy himoya masalalari

bo‘yicha Axborot-tahlil d partam nti shug‘ullanadi.

Vazirliklar va idoralar, boshqa davlat boshqaruv organlari o‘zlari boshchilik

qiladigan sohalarda yagona davlat siyosatini amalga oshirilishini ta’minlaydi.

Masalan, 2004-yil 5-avgustdagi Vazirlar Maxkamasining Qarori bilan tasdiqlangan

Xalq ta’limi vazirligi to‘g‘risidagi Nizomga binoan, vazirlikning asosiy

vazifalariga maktabgacha bo‘lgan, umumiy, o‘rta va maktabdan tashqari

ta’limning rivojlantirishga, p dagogik kadrlarning, ayniqsa boshlang‘ich maktab

o‘qituvchilarining sifatini va prof ssional darajasini ko‘tarishga qaratilgan yagona

davlat siyosatini amalga oshirish kiradi.

---

344

Ta’kidlash joizki, bola huquqlarini ta’minlash bo‘yicha davlat siyosatining

asosiy yo‘nalishlari va ustuvor vazifalari bola huquqlarini amalga oshirish bo‘yicha

hanizmlar va pros duralarga oid masalalar bo‘yicha qabul qilinayotgan

qonunlarda va boshqa normativ-huquqiy hujjatlarda hamda ijtimoiy himoyaga

muhtoj bolalar huquqlarini tta’minlashga bag‘ishlangan har yilgi va maxsus davlat

dasturlarida o‘z aksini topadi.

Davlat hokimiyati va boshqaruv organlari bola huquqlari, erkinliklari va

qonuniy manfaatlarini ta’minlash bo‘yicha qonun-hujjatlar va davlat (hududiy)

dasturlarining ijrosini ta’minlaydi.

Bolaning yashash, sog‘lig‘ini saqlash, bilim olish, zo‘ravonlik va

ekspluatatsiyadan himoyalanish, dam olish va bush vaqtga bo‘lgan huquqlari

hamda boshqa huquqlari va erkinliklari t gishli qonun hujjatlar bilan tartibga

solinadi va Xalq ta’limi vazirligi, Sog‘liqni saqlash vazirligi, M hnat va aholini

ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi, Adliya vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Bosh

prokuratura va joydagi prokuraturalar, fuqarolik va jinoyat ishlari bo‘yicha sudlar,

Inson huquqlari bo‘yicha Oliy Majlis vakili, vasiylik va homiylik organlari, davlat

hokimiyati va boshqaruvi mahalliy organlari tomonidan ta’minlanadi.

Davlat organlari, bolalar muassasalari tomonidan bola huquqlarini

ta’minlashga oid qonun-hujjatlarni va O‘zb kiston R spublikasining xalqaro

majburiyatlarini ijro etilishini muvofiqlashtirish va nazorat qilish bola huquqlari

masalalari bilan shug‘ullanadigan davlat organlarining muhim vakolatlaridan biri

hisoblanadi.

Mustaqillik yillari mobaynida O‘zb kiston R spublikasida Bola huquqlari

to‘g‘risidagi konv nsiya qoidalari asosida bola huquqlarini ta’minlash bilan

shug‘ulanadigan davlat organlarining faoliyatini muvofiqlashtirish mod li

shakllandi. Bu sohadagi qonun-hujjatlarni amalga oshirish masalalari bo‘yicha

davlat organlarining faoliyatini muvofiqlashtiruvchi, davlat va fuqarolik jamiyati

institutlari o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikni ta’minlaydigan asosiy organ O‘zb kiston

spublikasi Vazirlar Maxkamasi bo‘ladi. Masalan, 1996-yil 29-avgustda qabul

qilingan va 2007-yil 2-oktabrda o‘zgartirishlar va qo‘shimchalar kiritilgan

---

345

“Sog‘liqni saqlash to‘g‘risida”gi Qonunda ko‘rsatilganid k, Vazirlar

Mahkamasining vakolatiga fuqarolarning sog‘lig‘ini saqlash, oilani, onalikni va

bolalikni muhofaza etish bo‘yicha davlat boshqaruvi organlari va xo‘jalik

suby ktlarining faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat qilish kiradi.

Idoraning ichki faoliyatni muvofiqlashtirishmasdan bola huquqlarini

ta’minlanishini tasavvur qilish mumkin emas, unda yuqori davlat organlari quyi,

ya’ni ularga bo‘ysunadigan tuzilmalarning faoliyatini muvofiqlashtirishadi.

Masalan, O‘zb kiston R spublikasi Xalq ta’limi vazirligi ta’lim muassalarining

faoliyatini muvofiqlashtiradi va uslubiy rahbarlikni amalga oshiradi.

Idoralararo muvofiqlashtirish darajasida ham katta ish olib borilib, u k lib

chiqayotgan muammolarni birgalikda hal etish uchun Vazirlar Maxkamasi

tomonidan hamda vazirliklar, idoralar va bolalar muassasalari tomonidan amalga

oshiriladi.

Ayni paytda, O‘zb kiston R spublikasida Bolalar huquqlarini va qonuniy

manfaatlarini monitoring va nazorat qilish milliy tizimi shakllangan bo‘lib, uni

shartli ravishda ichki va tashki monitoring va nazoratga ajratish mumkin.

Ichki monitoring va nazorat bola huquqlarini ta’minlash sohasidagi vaziyatni

monitoring qilishda namoyon bo‘lib, muayyan sohada bola huquqlarini b vosita

amalga tatbiq qiladigan quyi tuzilmalar va idoralarga qarashli bo‘limlar ustidan

yuqori organlar tomonidan amalga oshiriladi.

Davlat organlari, bolalar muassasalari va tashkilotlarining faoliyati

yuzasidan tashqi monitoring va nazorat qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi davlat

organlari tizimida yaratilgan quyidagi maxsus institutlar tomonidan amalga

oshiriladi:

Inson huquqlari bo‘yicha O‘zb kiston R spublikasi Oliy Majlisi Vakili;

Inson huquqlari bo‘yicha O‘zb kiston R spublikasi Milliy markazi;

O‘zb kiston R spublikasi Pr zid nt huzuridagi Amaldagi qonunchilikni

monitoring qilish instituti;

---

346

Adliya vazirligi, Bosh prokuratura, Ichki ishlar vazirligi tizimida faoliyat

olib boradigan inson huquqlari himoya qilish bo‘yicha maxsus tuzilmalar

(inson huquqlari bo‘yicha boshqarmalar);

O‘zb kiston R spublikasi Oliy sud huzuridagi sud qonunchiligini

mokartlashtirish va lib rallashtirish va sud tizimini mustaqilligini

ta’minlash bo‘yicha tadqiqotlar markazi;

Voyaga yetmaganlar ishlari bo‘yicha komissiyalar (

mazkur komissiya

faoliyati to‘g‘risida k yingi paragrafda batafsil to‘htalib o‘tiladi

).