Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

Fuqarolik-huquqiy javobgarlik.

Fuqarolik kod ksiga binoan, moddiy va

ma’naviy zarar yetkazish orqali bola huquqlariga oid qonun hujjatlarni buzish

uchun Fuqarolik-prots ssual kod ksda b lgilangan sud tartibida fuqarolik-huquqiy

javobgarlikka tortish ko‘zda tutilgan. Masalan, bolaning ismiga va individualligini

saqlab qolishga bo‘lgan huquqi FKning 20-moddasi bilan kafolatlatlanadi. Unga

binoan, o‘z ismi bilan yashash huquqiga e’tiroz bildirilayotgan yoki ismidan

qonunsiz foydalanilayotganligi munosabati bilan manfaatlari buzilayotgan shaxs

manfaatlarini buzuvchidan bunday harakatlarga ch k qo‘yishni va raddiya b rishni

talab qilishi mumkin. Manfaat qasddan buzilganida jabrlanuvchi ma’naviy

ziyonning qoplanishini ham talab qilish huquqiga ega.

O‘zb kiston R spublikasi Fuqarolik kod ksining 99-moddasiga binoan,

“Shaxsning hayoti va sog‘lig‘i, sha’ni va qadr-qimmati, shaxsiy daxlsizligi,

ishchanlik obro‘si, shaxsiy hayotining daxlsizligi, xususiy va oilaviy siri, nomga

bo‘lgan huquqi, tasvirga bo‘lgan huquqi, mualliflik huquqi, boshqa shaxsiy

nomulkiy huquqlar hamda tug‘ilganidan boshlab yoki qonunga muvofiq fuqaroga

gishli bo‘lgan boshqa nomoddiy n ’matlar tortib olinmaydi va o‘zga usul bilan

boshqa shaxsga b rilmaydi. Vafot etgan kishiga t gishli bo‘lgan shaxsiy nomulkiy

huquqlar va boshqa nomoddiy n ’matlar qonunda nazarda tutilgan hollarda va

tartibda boshqa shaxslar, shu jumladan, huquq egasining vorislari tomonidan

amalga oshirilishi va himoya etilishi mumkin.

Fuqarolik kod ksning 100-moddasiga binoan

,

fuqaro o‘zining sha’ni, qadr-

qimmati yoki ishchanlik obro‘siga putur yetkazuvchi ma’lumotlar yuzasidan,

basharti bunday ma’lumotlarni tarqatgan shaxs ularning haqiqatga to‘g‘ri k lishini

isbotlay olmasa, sud yo‘li bilan raddiya talab qilishga haqli.

Fuqaro ommaviy axborot vositalarida uning huquqlari yoki qonun bilan

qo‘riqlanadigan manfaatlarini kamsituvchi ma’lumotlar e’lon qilinganda u ayni

o‘sha ommaviy axborot vositalari orqali chiqib, o‘zini himoya qilish huquqiga ega.

Basharti, sudning hal qiluv qarori bajarilmasa, sud qoidabuzarga qonun

hujjatlarida b lgilangan miqdorda va tartibda undiriladigan jarima solishga

---

280

haqlidir. Jarimani to‘lash qoidabuzarni sudning hal qiluv qarorida nazarda tutilgan

harakatlarni bajarish vazifasidan ozod etmaydi.

O‘zining sha’ni, qadr-qimmati yoki ishchanlik obro‘siga putur yetkazuvchi

ma’lumotlar tarqatilgan fuqaro bunday ma’lumotlar rad etilishi bilan bir qatorda

ularni tarqatish oqibatida yetkazilgan zararlar va ma’naviy ziyoning o‘rnini

qoplashni talab qilishga haqlidir.

Bolalarning shaxsiy huquq va erkinliklari hamda siyosiy huquqlarini

buzganlik buzganlik uchun javobgarlik masalalarini t gishli ravishda ma’muriy,

jinoiy, fuqarolik, m hnat qonunchiligida b lgilab qo‘yilgan javobgarlik

masalalarini tahlil qili orqali xulosa qilish mumkinki, bunday javobgarlikni

lgilab qo‘yilishi,

birinchidan

bola huquqlarini kafolatlaridan biri hisoblansa,

ikkinchidan

 esa, bunday huquqbuzarliklar uchnu jazoning muqarrarligini

ta’minlaydi.

Uchinchidan,

 esa, uni sodir etganlar va bunday huquqbuzarlikni sodir

etishi mumkin bo‘lganlar tomonidan yangi huquqbuzarliklarni oldini olishga

xizmat qiladi.